Αδίδακτο Κείμενο, Ενότητα 13η , Ξενοφ. Απομνημονεύματα 3,9 10-11

1.ΚΕΙΜΕΝΟ

 Βασιλέας δὲ καὶ ἄρχοντας οὐ τοὺς τὰ σκῆπτρα ἔχοντας ἔφη εἶναι οὐδὲ τοὺς ὑπὸ

τῶν τυχόντων αἱρεθέντας οὐδὲ τοὺς κλήρῳ λαχόντας οὐδὲ τοὺς βιασαμένους οὐδὲ τοὺς

ἐξαπατήσαντας, ἀλλὰ τοὺς ἐπισταμένους ἄρχειν. ὁπότε γάρ τις ὁμολογήσειε τοῦ

μὲν ἄρχοντος εἶναι τὸ προστάττειν ὅ τι χρὴ ποιεῖν, τοῦ δὲ ἀρχομένου τὸ πείθεσθαι,

ἐπεδείκνυεν ἔν τε νηὶ τὸν μὲν ἐπιστάμενον ἄρχοντα, τὸν δὲ ναύκληρον καὶ τοὺς ἄλλους

τοὺς ἐν τῇ νηὶ πάντας πειθομένους τῷ ἐπισταμένῳ, καὶ ἐν γεωργίᾳ τοὺς κεκτημένους

ἀγρούς, καὶ ἐν νόσῳ τοὺς νοσοῦντας, καὶ ἐν σωμασκίᾳ τοὺς σωμασκοῦντας, καὶ τοὺς

ἄλλους πάντας οἷς ὑπάρχει τι ἐπιμελείας δεόμενον, ἂν μὲν αὐτοὶ ἡγῶνται ἐπίστασθαι

ἐπιμελεῖσθαι—· εἰ δὲ μή, τοῖς ἐπισταμένοις οὐ μόνον παροῦσι πειθομένους, ἀλλὰ

καὶ ἀπόντας μεταπεμπομένους, ὅπως ἐκείνοις πειθόμενοι τὰ δέοντα πράττωσιν· ἐν δὲ

ταλασίᾳ καὶ τὰς γυναῖκας ἐπεδείκνυεν ἀρχούσας τῶν ἀνδρῶν διὰ τὸ τὰς μὲν εἰδέναι ὅπως

χρὴ ταλασιουργεῖν, τοὺς δὲ μὴ εἰδέναι.

Ξενοφ. Απομνημονεύματα 3,9 10-11

2. ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ

αἱρουμαι υπό τινός : εκλέγομαι

κλήρῳ λαγχάνω : βγαίνω με κλήρωση

βιάζομαι : μεταχειρίζομαι βία

ταλασία: κατεργασία μαλλιών, γνέσιμο

3. Παρατηρήσεις

1.Να γραφεί η μετάφραση του κειμένου:

ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟ

ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΗ ΜΕΤΟΧΗ

Με σημασιολογικά κριτήρια οι επιρρηματικές μετοχές χωρίζονται στις εξής κατηγορίες: α) του τρόπου, β) χρονικές, γ) παραχωρητικές και εναντιωματικές, δ) αιτιολογικές, ε) υποθετικές, στ) τελικές.

Πέρα από αυτή τη διάκριση και με βάση το υποκείμενό τους, δηλαδή με συντακτικά

κριτήρια οι επιρρηματικές μετοχές όλων των κατηγοριών κατατάσσονται σε δύο ευρύτερα είδη:

(α) Εάν το υποκείμενο της μετοχής είναι οποιοσδήποτε πτωτικός όρος της πρότασης στην οποίαν αυτή ανήκει, τότε η επιρρηματική μετοχή λέγεται συνημμένη, καθώς "συνάπτεται", συνδέεται συντακτικά με την πρόταση που προσδιορίζει. Συνήθως η συνημμένη επιρρηματική μετοχή αναφέρεται στο υποκείμενο ή στο αντικείμενο της πρότασης, όπως στo επόμενo παράδειγμα:

• ΗΡΟΔ 3.13 Αἰγύπτιοι […] πολιορκεόμενοι χρόνῳ παρέστησαν || οι Αιγύπτιοι πολιορκήθηκαν και μετά από καιρό παραδόθηκαν.

(β) Εάν όμως το υποκείμενο της επιρρηματικής μετοχής δεν ανήκει συντακτικά στην υπόλοιπη πρόταση και αποτελεί μαζί με τη μετοχή μια ιδιαίτερη συντακτική ενότητα, τότε η επιρρηματική μετοχή λέγεται απόλυτη, καθώς είναι χωριστή, "αποδεσμευμένη" και ανεξάρτητη ως προς την σύνταξη από τους υπόλοιπους όρους της πρότασης, αποτελώντας ένα αυτόνομο διμελές "σύνταγμα". Ενώ όμως η απόλυτη μετοχή δεν αναφέρεται σε κάποιον επί μέρους όρο της υπόλοιπης πρότασης, αναφέρεται στην ολότητα αυτής της πρότασης προσδιορίζοντας και διευρύνοντας το νόημά της, πράγμα που αποτυπώνεται και στο γεγονός ότι μπορεί κατά κανόνα να αναλυθεί (όπως άλλωστε και η συνημμένη επιρρηματική μετοχή) σε δευτερεύουσα επιρρηματική πρόταση.

Η απόλυτη μετοχή εκφέρεται στα ΑΕ συνήθως σε γενική πτώση (γενική απόλυτη), σπανιότερα σε αιτιατική (αιτιατική απόλυτη):

• ΗΡΟΔ 7.154 πολιορκέοντος Ἱπποκράτεος Καλλιπολίτας τε καὶ Ναξαίους ἀνὴρ ἐφαίνετο ἐν τούτοισι τοῖσι πολέμοισι ἐὼν ὁ Γέλων λαμπρότατος || καθώς ο Ιπποκράτης πολιορκούσε τους Καλλιπολίτες και τους Ναξίους, ο Γέλων αναδεικνυόταν σε αυτούς τους πολέμους σε άντρα με ξεχωριστή γενναιότητα.

Tροπική

Δηλώνει τον τρόπο με το οποίον επιτελείται η ενέργεια του κυρίου ρήματος. Επίσης μπορεί να δηλώνει το μέσο ή και τις περιστάσεις. Η τροπική μετοχή είναι η μόνη από τις επιρρηματικές μετοχές που δεν αναλύεται σε πρόταση. Στα ΝΕ αποδίδεται με τη μετοχή -οντας/-ώντας ή με την έκφραση "με" ή "μέσω", "από" και το αντίστοιχο ουσιαστικό ή με τροπικό επίρρημα. Η τροπική μετοχή που εκφέρεται με άρνηση (οὐ) αποδίδεται με το "χωρίς να…":

• ΗΡΟΔ 7.210 ὡς ἐσέπεσον φερόμενοι ἐς τοὺς Ἕλληνας οἱ Μῆδοι, ἔπιπτον πολλοί || και όταν οι Μήδοι έπεσαν ορμητικά [με ορμή] πάνω στους Έλληνες, σκοτώνονταν πολλοί.
• ΞΕΝ ΚΠαιδ 2.3.3 τῶν Χαλδαίων τινὲς λῃζόμενοι ζῶσιν || μερικοί από τους Χαλδαίους ζουν ληστεύοντας, από τη ληστεία [ή: μέσω της ληστείας].
• ΠΛ Συμπ 202b καὶ ἣ γελάσασα ἔφη || και αυτή είπε γελώντας.

Οι μετοχές ἔχων, ἄγων, λαβών, φέρων όταν συντάσσονται με ρήματα που δηλώνουν έλευση ή απέλευση έχουν τη συμβατική σημασία του "με", "μαζί με" δηλώνοντας έτσι τον τρόπο που συντελείται αυτή η κίνηση. Το ἔχων χρησιμοποιείται συνήθως για έμβια ή μη έμβια όντα που έχει κάποιος στην κατοχή του, το ἄγων και το λαβών για έμβια και μη έμβια, ενώ το φέρων μόνο για μη έμβια:

• ΞΕΝ ΚΠαιδ 1.3.1 ἔρχεται ἡ Μανδάνη πρὸς τὸν πατέρα καὶ τὸν Κῦρον τὸν υἱὸν ἔχουσα η Μανδάνη πήγε στον πατέρα της μαζί με τον Κύρο, το γιο της.
• ΞΕΝ ΚΠαιδ 1.6.10 σὺ δὲ πεζὴν δύναμιν ἐνθένδε ἔχων ἔρχει || φεύγεις από εδώ έχοντας μαζί σου μια δύναμη πεζικού.
• ΞΕΝ ΚΑναβ 7.7.53 ταῦτα λαβὼν καὶ τοὺς τῶν ἀδικησάντων σε ὁμήρους προσλαβὼν ἄπιθι || φύγε παίρνοντας μαζί σου αυτά [τα βόδια και τα πρόβατα] και τους όμηρους εκείνων που σε αδίκησαν.

Χρονική

Το περιεχόμενό της βρίσκεται σε μια χρονική σχέση προς την έννοια του κυρίως ρήματος. Η μετοχή αυτή μπορεί να αποδοθεί με χρονική πρόταση. Η σημασία της διευκρινίζεται και επιτείνεται με χρονικά επιρρήματα όπως το ἅμα, εὐθύς, αὐτίκα, μεταξύ, ἄρτι, ἔτι:

• ΗΡΟΔ 1.132 ἐπισχὼν δὲ ὀλίγον χρόνον ἀποφέρεται ὁ θύσας τά κρέα || αφού περιμένει για λίγο, αυτός που κάνει τη θυσία παίρνει τα κρέατα μαζί του.
• ΞΕΝ ΚΑναβ 4.4.19 ἀκούσασι τοῖς στρατηγοῖς ταῦτα ἔδοξε τὸ στράτευμα συναγαγεῖν || αφού οι στρατηγοί άκουσαν αυτά αποφάσισαν να συγκεντρώσουν τους στρατιώτες.
• ΠΛ Απολ 40b [τὸ θεῖον σημεῖον] πολλαχοῦ δή με ἐπέσχε λέγοντα μεταξύ || το θεϊκό σημάδι με σταματούσε σε πολλά σημεία ενώ μιλούσα [κατά τη διάρκεια του λόγου μου].
• ΑΝΔΟΚ 1.9 ἀκροασάμενοι τῆς ἀπολογίας τότε ἤδη ψηφίζεσθε || αφού ακούσετε την απολογία, τότε ψηφίστε.

Συχνή είναι η επανάληψη του ρήματος μιας πρότασης στην ακόλουθη πρόταση σε χρονική μετοχή:

• ΞΕΝ ΚΠαιδ 3.1.37 νῦν μὲν δειπνεῖτε παρ' ἡμῖν∙δειπνήσαντες δὲ ἀπελαύνετε ὅποι ὑμῖν θυμός || τώρα δειπνήστε μαζί μου, και όταν δειπνήσετε πηγαίνετε όπου θέλετε.
• ΞΕΝ ΚΠαιδ 7.5.78 θάλπους μὲν οὖν καὶ ψύχους καὶ σίτων καὶ ποτῶν καὶ πόνων καὶ ὕπνου ἀνάγκη καὶ τοῖς δούλοις μεταδιδόναι· μεταδιδόντας γε μέντοι πειρᾶσθαι δεῖ ἐν τούτοις πρῶτον βελτίονας αὐτῶν φαίνεσθαι || είναι ανάγκη λοιπόν να μαθαίνουμε τους δούλους και στη ζέστη και στο κρύο και στην πείνα και στη δίψα και στους κόπους και στην αγρύπνια∙αφού όμως τους μάθουμε σε αυτά πρέπει να προσπαθούμε πρώτα να φαινόμαστε εμείς καλύτεροι από αυτούς σε τούτα.

Παγιωμένη είναι η χρήση και η σημασία ορισμένων μετοχών που στα ΝΕ μπορούν να αποδοθούν με επιρρήματα ή επιρρηματικές φράσεις. Τέτοιες περιπτώσεις είναι:

• το ἀρχόμενος (= "αρχικά", "στην αρχή", "πρώτα"):

• ΘΟΥΚ 4.64.1 ἅπερ καὶ ἀρχόμενος εἶπον || όπως είπα και στην αρχή.

Το ἀρξάμενος ἀπὸ ή ἔκ τινος χρησιμοποιείται, ωστόσο, με δύο διαφορετικούς τρόπους:

Αφενός δηλώνει το σημείο από όπου αρχίζει κάτι, μια χρονική περίοδος, ένας χώρος ή ένα πράγμα, και το οποίο σημείο είναι η αφετηρία μιας ενέργειας:

• ΠΛ Λαχ 186c ἐπιθυμῶ γε τοῦ πράγματος ἐκ νέου ἀρξάμενος || επιθυμώ αυτό το πράγμα ήδη από τότε που ήμουν νέος.
• ΗΡΟΔ 9.15 παρῆκε αὐτοῦ τὸ στρατόπεδον ἀρξάμενον ἀπὸ Ἐρυθρέων παρὰ Ὑσιάς || το στρατόπεδό του άρχιζε από τις Ερυθρές και έφτανε ώς τις Υσιές.
• ΠΛ Αλκ1 104a οὐδενὸς φῂς ἀνθρώπων ἐνδεὴς εἶναι εἰς οὐδέν∙τὰ γὰρ ὑπάρχοντά σοι μεγάλα εἶναι, ὥστε μηδενὸς δεῖσθαι, ἀπὸ τοῦ σώματος ἀρξάμενα τελευτῶντα ἐς τὴν ψυχήν || λές ότι δεν χρειάζεσαι τίποτα από κανέναν, διότι αυτά που κατέχεις, αρχίζοντας από το σώμα και τελειώνοντας με την ψυχή, είναι τόσα πολλά και μεγάλα ώστε να μην σου λείπει τίποτα.

Αφετέρου στο αντικείμενο, στο οποίο αναφέρεται το ἀπό, αποδίδονται τα πρωτεία έναντι άλλων με την έννοια ότι αυτό παρουσιάζει σε μεγαλύτερο βαθμό σε σχέση με άλλα το περιεχόμενο του κατηγορήματος. Το ἀρξάμενος έχει έτσι εδώ τη σημασία "προ παντός", "πρώτα πρώτα", "κατεξοχήν":

• ΠΛ Συμπ 173d δοκεῖς μοι ἀτεχνῶς πάντας ἀθλίους ἡγεῖσθαι πλὴν Σωκράτους, ἀπὸ σαυτοῦ ἀρξάμενος || μου δίνεις την εντύπωση πως θεωρείς αξιολύπητο όλο τον κόσμο εκτός από τον Σωκράτη ― και πρώτα πρώτα τον εαυτό σου.

• το τελευτῶν (= "τελικά", "στο τέλος"):

• ΠΛ Απολ 22c τελευτῶν οὖν ἐπὶ τοὺς χειροτέχνας ᾖα || στο τέλος λοιπόν άρχισα να πηγαίνω στους χειροτέχνες.

• το διαλιπὼν χρόνον, μικρὸν ἐπισχών (= "μετά από λίγο χρόνο", "ύστερα από λίγο"):

• ΑΙΣΧΙΝ 3.89 μικρὸν διαλιπὼν χρόνον πάλιν ἧκε φερόμενος εἰς τὴν ἑαυτοῦ φύσιν || μετά από λίγο χρόνο έσπευσε να επανέλθει στη φύση του.
• ΑΙΣΧΙΝ 3.10 ὁ δὲ αὐτὸς ἀνὴρ μικρὸν ἐπισχὼν ἔξεισιν ἐκ τοῦ δικαστηρίου || ύστερα από λίγο ο ίδιος άνθρωπος βγαίνει από το δικαστήριο.

• το ἀνύσας (= "επιτέλους", "στα γρήγορα"):

• ΑΡΙΣΤΟΦ Νεφ181 ἄνοιγ' ἄνοιγ' ἀνύσας τὸ φροντιστήριον || άνοιξε, άνοιξε επιτέλους το σπουδαστήριο!

Παραχωρητική, εναντιωματική ή ενδοτική

Η μετοχή αυτή εκφράζει παραχώρηση ή αντίθεση προς ό,τι δηλώνει το κύριο ρήμα. Η σημασία της ενδέχεται να διευκρινίζεται και να επιτείνεται με επιρρήματα όπως το καί, περ, καίπερ, μερικές φορές και με το ὅμως που επιτάσσεται της μετοχής. Και αυτή μπορεί να αναλυθεί σε εναντιωματική πρόταση:

• ΕΥΡ Ηλ 551 πολλοὶ γὰρὄντες εὐγενεῖς εἰσιν κακοί || πολλοί, αν και είναι αριστοκρατικής καταγωγής, είναι κακοήθεις.
• ΕΥΡ Τρ 1223 θανῇ γὰρ οὐ θανοῦσα σὺν νεκρῷ || θα μοιραστείς, μολονότι δεν πέθανες, τον θάνατο με το νεκρό παδί.
• ΗΡΟΔ 2.65 ἐοῦσα δὲ Αἴγυπτος ὅμουρος τῇ Λιβύῃ οὐ μάλα θηριώδης ἐστί || αν και συνορεύει με τη Λιβύη, η Αίγυπτος δεν έχει πολλά ζώα.

Αιτιολογική

Το περιεχόμενό της αιτιολογεί αυτό που δηλώνεται με το κατηγόρημα της πρότασης. Επιδέχεται ανάλυση σε αιτιολογική πρόταση. Προς διευκρίνιση ή ενίσχυση της σημασίας της και όταν η αιτία είναι πραγματική συνοδεύεται από το ἅτε, οἷα, οἷον. Όταν πρόκειται για αιτία σύμφωνα με τη γνώμη του υποκειμένου, συνοδεύεται από το ὡς, ὥσπερ:

• ΣΟΦ Φιλ 1035-1036 κακῶς ὄλοισθ'· ὀλεῖσθε δ' ἠδικηκότες τὸν ἄνδρα τόνδε || κακό τέλος να έχετε∙και θα το έχετε, γιατί έχετε αδικήσει τούτον εδώ τον άνδρα [δηλαδή εμένα, τον Φιλοκτήτη].
• ΗΡΟΔ 1.86 τοῦδε εἵνεκεν ἀνεβίβασε [τὸν Κροῖσον] ἐπὶ τὴν πυρήν, βουλόμενος εἰδέναι εἴ τις μιν δαιμόνων ῥύσεται || γι΄ αυτό ακριβώς ανέβασε τον Κροίσο στην πυρά, επειδή ήθελε να δει αν κάποιος από τους θεούς θα τον γλύτωνε.
• ΞΕΝ ΚΑναβ 1.1.4 Παρύσατις ἡ μήτηρ ὑπῆρχε τῷ Κύρῳ, φιλοῦσα αὐτὸν μᾶλλον ἢ τὸν βασιλεύοντα Ἀρταξέρξην || η Παρύσατις, η μητέρα τους, υποστήριζε από την αρχή τον Κύρο επειδή τον αγαπούσε περισσότερο από τον Αρταξέρξη που ήταν βασιλιάς.

Ενίοτε το κατηγόρημα της πρότασης όπου ανήκει η αιτιολογική μετοχή συνοδεύεται από τα οὕτω (= "έτσι", "υπ' αυτές τις συνθήκες", "γι' αυτόν τον λόγο"), διὰ τοῦτο, ἐκ τούτου (= "έτσι", "υπ' αυτές τις συνθήκες", "γι' αυτό"), που χρησιμοποιούνται ανακλητικά:

• ΘΟΥΚ 6.61.4 βουλόμενοι αὐτὸν ἐς κρίσιν ἀγαγόντες ἀποκτεῖναι πέμπουσιν οὕτω τὴν Σαλαμινίαν ναῦν || επειδή ήθελαν να τον περάσουν από δίκη και να τον καταδικάσουν σε θάνατο, γι'αυτό έστειλαν την Σαλαμινία.
• ΠΛ Λαχ 178b ὑμᾶς δὲ ἡμεῖς ἡγησάμενοι καὶ ἱκανοὺς γνῶναι καὶ γνόντας ἁπλῶς ἂν εἰπεῖν ἃ δοκεῖ ὑμῖν, οὕτω παρελάβομεν ἐπὶ τὴν συμβουλὴ περὶ ὧν μέλλομεν ἀνακοινοῦσθαι || επειδή θεωρήσαμε ότι εσείς είστε και ικανοί να γνωρίσετε το ορθό και, αφού το γνωρίσετε, να πείτε απερίφραστα ό,τι πιστεύετε, γι' αυτό σας προσκαλέσαμε στη σύσκεψη σχετικά με τα πράγματα που θέλουμε να σας ανακοινώσουμε.
• ΞΕΝ ΚΑναβ 1.7.3 νομίζων ἀμείνους καὶ κρείττους πολλῶν βαρβάρων ὑμᾶς εἶναι, διὰ τοῦτο προσέλαβον || σας πήρα μαζί μου επειδή έχω τη γνώμη ότι είστε πιο ανδρείοι και ανώτεροι από πολλούς βαρβάρους.

Υποθετική

Η μετοχή εκφράζει εδώ μια υπόθεση ή έναν όρο με τα οποία συναρτάται η ισχύς του κατηγορήματος. Η μετοχή αυτή μπορεί να αναλυθεί σε υποθετική πρόταση:

• ΘΟΥΚ 1.118.3 ἐπηρώτων τὸν θεόν, εἰ πολεμοῦσιν ἄμεινον ἔσται ρωτούσαν τον θεό μήπως θα ήταν καλύτερα αν πολεμήσουν.
• ΞΕΝ ΚΠαιδ 8.7.28 τοὺς φίλους εὐργετοῦντες καὶ τοὺς ἐχθροὺς δυνήσεσθε κολάζειν || αν ευεργετείτε τους φίλους σας, θα μπορέσετε να τιμωρείτε και τους εχθρούς σας.
• ΠΛ Συμπ 193d οὗ δὴ τὸν αἴτιον θεὸν ὑμνοῦντες δικαίως ἂν ὑμνοῖμεν Ἔρωτα || αν θέλουμε να υμνήσουμε τον θεό που είναι υπεύθυνος γι' αυτό, είναι δίκαιο να υμνήσουμε τον Έρωτα.
• ΑΡΙΣΤ Ρητ 1407a38 Κροῖσος Ἅλυν διαβὰς μεγάλην ἀρχὴν καταλύσει || ο Κύρος αν περάσει τον Άλυ θα καταστρέψει ένα μεγάλο βασίλειο.

Τελική

Με τη μετοχή αυτή δηλώνεται ο σκοπός του κατηγορήματος. Εξαρτάται συνήθως από ρήματα που σημαίνουν "πηγαίνω", "έρχομαι", "στέλνω", κτό.. Ενίοτε συνοδεύεται από το ὡς και τίθεται πάντα σε χρόνο μέλλοντα. Αναλύεται σε δευτερεύουσα τελική πρόταση:

• ΗΡΟΔ 6.70 ἐς Δελφοὺς χρησόμενος τῷ χρηστηρίῳ πορεύεται || πηγαίνει στους Δελφούς για να πάρει χρησμό.
• ΘΟΥΚ 2.7.1. οἱ Ἀθηναῖοι παρεσκευάζοντο ὡς πολεμήσοντες || οι Αθηναίοι ετοιμάζονταν για να πολεμήσουν.
• ΞΕΝ ΚΑναβ 7.6.8 ἀνίσταταί τις τῶν Ἀρκάδων τοῦ Ξενοφῶντος κατηγορήσων σηκώθηκε κάποιος από τους Αρκάδες για να κατηγορήσει τον Ξενοφώντα.

ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ

Συνηρημένα σε - αω