Αδίδακτο κείμενο, Ε' Ενότητα, Ανδοκίδη Περί των μυστηρίων 141 -143

1.ΚΕΙΜΕΝΟ

[141] Δέομαι οὖν ἁπάντων <ὑμῶν> περὶ ἐμοῦ τὴν αὐτὴν γνώμην ἔχειν, ἥνπερ καὶ περὶ τῶν

ἐμῶν προγόνων, ἵνα κἀμοὶ ἐγγένηται ἐκείνους μιμήσασθαι, ἀναμνησθέντας αὐτῶν ὅτι

ὅμοιοι τοῖς πλείστων καὶ μεγίστων ἀγαθῶν αἰτίοις τῇ πόλει γεγένηνται, πολλῶν ἕνεκα σφᾶς

αὐτοὺς παρέχοντες τοιούτους, μάλιστα δὲ τῆς εἰς ὑμᾶς εὐνοίας, καὶ ὅπως, εἴ ποτέ τις αὐτοῖς

ἢ τῶν ἐξ ἐκείνων τινὶ κίνδυνος γένοιτο ἢ συμφορά, σῴζοιντο συγγνώμης παρ’ ὑμῶν

τυγχάνοντες. [142] Εἰκότως δ’ ἂν αὐτῶν μεμνῇσθε· καὶ γὰρ τῇ πόλει ἁπάσῃ αἱ τῶν

ὑμετέρων προγόνων ἀρεταὶ πλείστου ἄξιαι ἐγένοντο. ἐπειδὴ γάρ, ὦ ἄνδρες, αἱ νῆες

διεφθάρησαν, πολλῶν βουλομένων τὴν πόλιν ἀνηκέστοις συμφοραῖς περιβαλεῖν,

Λακεδαιμόνιοι ἔγνωσαν ὅμως τότε ἐχθροὶ ὄντες σῴζειν τὴν πόλιν διὰ τὰς ἐκείνων τῶν

ἀνδρῶν ἀρετάς, οἳ ὑπῆρξαν τῆς ἐλευθερίας ἁπάσῃ τῇ Ἑλλάδι. [143] Ἑπειδὴ τοίνυν καὶ ἡ

πόλις ἐσώθη δημοσίᾳ διὰ τὰς τῶν προγόνων τῶν ὑμετέρων ἀρετάς, ἀξιῶ κἀμοὶ διὰ τὰς τῶν

προγόνων τῶν ἐμῶν ἀρετὰς σωτηρίαν γενέσθαι. καὶ γὰρ αὐτῶν τῶν ἔργων, δι’ ἅπερ ἡ

πόλις ἐσώθη, οὐκ ἐλάχιστον μέρος οἱ ἐμοὶ πρόγονοι συνεβάλοντο· ὧν ἕνεκα καὶ ἐμοὶ

δίκαιον ὑμᾶς μεταδοῦναι τῆς σωτηρίας, ἧσπερ καὶ αὐτοὶ παρὰ τῶν Ἑλλήνων ἐτύχετε.
(Ανδοκίδη  Περί των μυστηρίων 141 -143)


2. ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ
 
κἀμοὶ ἐγγένηται : είναι δυνατόν σ’ εμένα, μπορώ
σφᾶς αὐτοὺς παρέχοντες τοιούτους : συμπεριφέρονται με αυτόν τον τρόπο
ἀνηκέστος : αθεράπευτος

3. Παρατηρήσεις

1.Να γραφεί η μετάφραση του κειμένου:

ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟ

ΕΤΕΡΟΠΤΩΤΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ

   Ως ετερόπτωτος προσδιορισμός χρησιμοποιείται συνήθως η γενική, πιο σπάνια η δοτική και ακόμη πιο σπάνια η αιτιατική.

Η γενική με ονόματα 

Η γενική, όταν προσδιορίζει ουσιαστικά ή επίθετα ως ετερόπτωτος προσδιορισμός, δηλώνει ποικίλες σχέσεις:

(α) το σύνολο του οποίου μέρος είναι το προσδιοριζόμενο ουσιαστικό (γενική διαιρετική).
Με γενική διαιρετική συντάσσεται αρκετά συχνά το ουσιαστικοποιημένο ουδέτερο επιθέτων ή αντωνυμιών, καθώς και ο υπερθετικός βαθμός των επιθέτων:
(β) τον κάτοχο ενός αντικειμένου ή τον δημιουργό (γενική κτητική ή του δημιουργού). Στη γενική κτητική εντάσσεται και η γενική που δηλώνει συγγενικές σχέσεις. Με γενική κτητική συντάσσονται συνήθως τα επίθετα: οἰκεῖος, ἴδιος, κοινός, συγγενής, ἑταῖρος, φίλος, ἐχθρός, ξένος.
(γ) την ύλη από την οποία είναι κατασκευασμένο ένα αντικείμενο (γενική της ύλης).
(δ) το περιεχόμενο ενός αντικειμένου ή μιας έννοιας που δηλώνει πλήθος ή ποσότητα (γενική του περιεχομένου).
(ε) κάποια ιδιότητα του προσδιοριζόμενου ουσιαστικού, συνήθως μέγεθος, ηλικία, ποσότητα οπότε συνοδεύεται και από αριθμητικό (γενική της ιδιότητας).
(στ) την αξία ή το τίμημα και εξαρτάται συνήθως από τα επίθετα: ἄξιος, ἀνάξιος, ἀντάξιος, ἐπάξιος, ἀξιόχρεως, ὠνητός, τίμιος, κ.ά. (γενική της αξίας).
(ζ) την αιτία και εξαρτάται συνήθως από επίθετα όπως αἴτιος, ὑπαίτιος, ἀναίτιος, ὑπεύθυνος, ὑπόλογος, ἔνοχος, ἀθῷος, εὐδαίμων κ.ά. ή από ουσιαστικά που δηλώνουν ψυχικό πάθος (γενική της αιτίας).
 (η) το υποκείμενο της ενέργειας που δηλώνει το προσδιοριζόμενο ουσιαστικό, το οποίο συνήθως είναι ρηματικό παράγωγο ή έχει ρηματική σημασία (γενική υποκειμενική).
 (θ) το αντικείμενο της ενέργειας που δηλώνει το προσδιοριζόμενο ουσιαστικό (γενική αντικειμενική). Τα ουσιαστικά και τα επίθετα που συντάσσονται με γενική αντικειμενική είναι ως προς τη σημασία τους συνήθως αντίστοιχα των ρημάτων που συντάσσονται με αντικείμενο σε γενική, δηλώνουν δηλαδή μνήμη ή λήθη (μνήμων, ἀμνήμων, ἐπιλήσμων), φροντίδα, επιμέλεια, φειδώ και τα αντίθετά τους (ἐπιμελής, ἀμελής, φειδωλός, ὀλίγωρος), συμμετοχή, πλησμονή ή στέρηση (μέτοχος, κοινωνός, πλήρης, μεστός, ἐνδεής, γυμνός, ψιλός, κενός, ὀρφανός), χωρισμό, απομάκρυνση ή απαλλαγή (ἔρημος, ἐλεύθερος, ἄμικτος, ἄγευστος), εμπειρία ή απειρία, επιτυχία ή αποτυχία (ἔμπειρος, ἄπειρος, ἐπιτυχής), εξουσία ή υποταγή (κύριος, ἡγεμών, ὑπήκοος), διαφορά ή σύγκριση (διάφορος, ἕτερος, ἀλλότριος).
 (ι) τον δεύτερο όρο της σύγκρισης μετά από επίθετα συγκριτικού βαθμού ή επίθετα που δηλώνουν σύγκριση, όπως πρότερος, ὕστερος, πολλαπλάσιος, κλπ. (γενική συγκριτική).

 Η δοτική με ονόματα

Η δοτική ως ετερόπτωτος προσδιορισμός ονομάτων προσδιορίζει κυρίως επίθετα (σπανιότερα ουσιαστικά) και δηλώνει:

(α) το αντικείμενο της ενέργειας του επιθέτου (δοτική αντικειμενική). Τα επίθετα που συντάσσονται με δοτική αντικειμενική είναι ως προς τη σημασία τους συνήθως αντίστοιχα των ρημάτων που συντάσσονται με αντικείμενο σε δοτική, σημαίνουν δηλαδή φιλική ή εχθρική διάθεση (φίλος, εὔνους, πιστός, σύμμαχος, ἐχθρός, κακόνους, κ.ά.), ωφέλεια ή βλάβη (ὠφέλιμος, βοηθός, βλαβερός, κ.ά.), ευπείθεια, υποταγή και τα αντίθετά τους (εὐπειθής, ὑπήκοος, ὑπηρέτης, κ.ά.), ακολουθία, διαδοχή, προσέγγιση, επικοινωνία, μίξη, γειτνίαση, συγγένεια και τα αντίθετά τους (ἀκόλουθος, διάδοχος, γείτων, ὅμορος, συγγενής, ἄμικτος, κ.ά.), αυτό που ταιριάζει ή αρμόζει και το αντίθετο (ἁρμόδιος, ἀνάρμοστος, πρεπώδης, ἀπρεπής, κ.ά.), ταυτότητα, ομοιότητα, ισότητα, συμφωνία και τα αντίθετά τους (ὁ αὐτός, ὅμοιος, ἀνόμοιος, ἴσος, ἄνισος, σύμφωνος, ἐναντίος, κ.ά.)
(β) αναφορά και προσδιορίζει συνήθως επίθετα που δηλώνουν ικανότητα, σύγκριση, καταλληλότητα ή κατάσταση (δοτική της αναφοράς).
(γ) τον βαθμό κατά τον οποίο διαφοροποιείται κάτι από κάτι άλλο, όταν προσδιορίζει συγκριτικούς (σπανιότερα υπερθετικούς) βαθμούς επιθέτων επιτείνοντας τη σημασία τους (δοτική του μέτρου ή της διαφοράς).

 Η αιτιατική με ονόματα

Η αιτιατική ως ετερόπτωτος προσδιορισμός ονομάτων μπορεί να δηλώνει:

(α) αναφορά (αιτιατική της αναφοράς). Συχνές αιτιατικές της αναφοράς είναι οι: τὸ ὕψος, τὸ εὖρος, τὸ μῆκος, τὸ μέγεθος, τὸν ἀριθμόν, τὸ πλῆθος, τὸ ὄνομα, τὴν ὄψιν, κλπ.
(β) ποσό (αιτιατική του ποσού). Συνήθως προσδιορίζει συγκριτικούς βαθμούς επιθέτων επιτείνοντας τη σημασία τους.

Ασκήσεις

Να αναγνωρίσετε τους ετερόπτωτους προσδιορισμούς του κειμένου :

1. Ἐγὼ δ᾽ […] οὔτε ποσίν εἰμι ταχὺς οὔτε χερσὶν ἰσχυρός.

2.  Ἀλκιβιάδης ὁ Κλεινίου, ἀνὴρ ἡλικίᾳ μὲν ἔτι τότε ὢν νέος.

3. Ἀγαθῶν πολλῶν αἴτιος ἅπασιν ἀνθρώποις.

4. Τὸν αἴτιον ὄντα ἐκείνοις τοῦ θανάτου.

5.  Τραύματος πάλιν εἰσὶν γραφαί.

6. Τήν τ' ἐνθάδε ἄφιξιν τῶν βαρβάρων καὶ τὴν νίκην τῶν προγόνων.

7. Τοῦ πρώτου ἀνδρὸς ἀρχή.

8. Τὰς μαρτυρίας […] τῶν παρόντων.

9. Παυσανίας ἤρξατο εὔνους εἶναι τῷ δήμῳ.

10. Καὶ οὐκ αἰσθάνεται […] καὶ τοὺς Κορινθίους […] ὑμῖν ἐχθροὺς ὄντας.

11. Ήδειν γὰρ ὅτι […] οἱ ὅμοιοι τούτῳ φοβήσοιντο, φοβούμενοι δὲ ἐναντίοι τῇδε τῇ πολιτείᾳ ἔσοιντο.

12. Οὐ γὰρ μικρὰ τὰ ἁμαρτήματα οὐδὲ συγγνώμης ἄξια.

13. Ἀνάξιον ὑμῶν καὶ τῶν ὑπαρχόντων τῇ πόλει καὶ πεπραγμένων τοῖς προγόνοις.

14.  Τοὺς ἀδίκους τῶν ἀνθρώπων .

 15. Τῶν κατηγόρων ὁ βουλόμενος παρελθὼν ἐλεγξάτω.

16. Εἰς τοῦτο παρανομίας ἀφῖχθε.

17. Δυσκόλου δ' ὄντος φύσει καὶ χαλεποῦ τοῦ βουλεύεσθαι.

18. Τοὺς πολλῷ πλείω τῶν ἀναγκαίων κεκτημένους.

19. Ἣν τι τῶν ἀληθῶν μετὰ παρρησίας λέγω.

20. Τοῦ χρόνου τὸν πλεῖστον.

21. Τυφλὸς τά τ᾽ ὦτα τόν τε νοῦν τά τ᾽ ὄμματ᾽ εἶ.

ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ
Γ’ ΚΛΙΣΗ – ουσιαστικά ημιφωνόληκτα