Αδίδακτο κείμενο, Η' Ενότητα, Ισοκράτης Περί Αντιδόσεως 15.291 - 292

ΚΕΙΜΕΝΟ

   [291] Θαυμάζω δ’ ὅσοι τοὺς μὲν φύσει δεινοὺς ὄντας εἰπεῖν εὐδαιμονίζουσιν ὡς ἀγαθοῦ καὶ 

καλοῦ πράγματος αὐτοῖς συμβεβηκότος, τοὺς δὲ τοιούτους γενέσθαι βουλομένους λοιδοροῦσιν ὡς 

ἀδίκου καὶ κακοῦ παιδεύματος ἐπιθυμοῦντας. καίτοι τί τῶν φύσει καλῶν ὄντων μελέτῃ κατεργασθὲν 

αἰσχρὸν ἢ κακόν ἐστιν; οὐδὲν γὰρ εὑρήσομεν τοιοῦτον, ἀλλ’ ἔν γε τοῖς ἄλλοις ἐπαινοῦμεν τοὺς ταῖς 

φιλοπονίαις ταῖς αὑτῶν ἀγαθόν τι κτήσασθαι δυνηθέντας μᾶλλον ἢ τοὺς παρὰ τῶν προγόνων 

παραλαβόντας, [292] εἰκότως· συμφέρει γὰρ ἐπί τε τῶν ἄλλων ἁπάντων, καὶ μάλιστ’ ἐπὶ τῶν λόγων, 

μὴ τὰς εὐτυχίας ἀλλὰ τὰς ἐπι-μελείας εὐδοκιμεῖν. οἱ μὲν γὰρ φύσει καὶ τύχῃ δεινοὶ γενόμενοι λέγειν 

οὐ πρὸς τὸ  βέλτιστον ἀποβλέπουσιν, ἀλλ’ ὅπως ἂν τύχωσιν, οὕτω χρῆσθαι τοῖς λόγοις εἰώθασιν· οἱ 

δὲ φιλοσοφίᾳ καὶ λογισμῷ τὴν δύναμιν ταύτην λαβόντες, οὐδὲν ἀσκέπτως λέγοντες, ἧττον περὶ τὰς 

πράξεις πλημμελοῦσιν.

ΙΣΟΚΡΑΤΗΣ, ΠΕΡΙ ΑΝΤΙΔΟΣΕΩΣ 15.291–292

2. ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ

εὐδαιμονίζῶ τινά : καλοτυχίζω

λοιδορῶ τινά  : μακαρίζω

κατεργάζομαι : επεξεργάζομαι, καλλιεργούμαι

εὐτυχία : καλή σύμπτωση

εὐδοκιμῶ: εκτιμώμαι, έχω καλή υπόληψη

ἐπιμέλεια : φροντίδα, ατομική προσπάθεια

λογισμός : περίσκεψη, συλλογισμός

ἀσκέπτως : απερίσκεπτα

3. Παρατηρήσεις

1.Να γραφεί η μετάφραση του κειμένου:

ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟ 

Η αιτιατική ως επιρρηματικός προσδιορισμός μπορεί να δηλώνει:

(α) τόπο. Ειδικότερα, η αιτιατική δηλώνει τοπική έκταση και χρησιμοποιείται κυρίως για να μετρηθεί η απόσταση μεταξύ δύο σημείων ή η απόσταση που έχει διανυθεί σε μια πορεία.

• ἀπέχει δὲ ἡ Πλάταια τῶν Θηβῶν σταδίους ἑβδομήκοντα || οι Πλαταιές απέχουν από τη Θήβα εβδομήντα στάδια.

• ἣ ἀπέχει ἀπὸ Σάρδεων τριῶν ἡμερῶν ὁδόν || η οποία (Έφεσος) απέχει από τις Σάρδεις τρεις μέρες δρόμο.

Στην ποίηση η αιτιατική με ρήματα κίνησης δηλώνει το τέρμα της κίνησης, τον προορισμό. Η χρήση αυτή δεν επιβιώνει στον πεζό λόγο.

• ἄστυ Καδμεῖον μολών || αφού ήρθες στην πόλη του Κάδμου.

• πέμψομέν νιν Ἑλλάδα || θα την στείλουμε στην Ελλάδα.

(β) χρόνο. Η αιτιατική του χρόνου δηλώνει χρονική έκταση και ειδικότερα: (i) το χρονικό διάστημα που διαρκεί ένα γεγονός, (ii) το χρονικό διάστημα που έχει περάσει από τότε που συνέβη ή συμβαίνει κάτι. Στο τακτικό αριθμητικό που δηλώνει τον χρόνο συχνά προστίθεται τύπος της αντωνυμίας οὑτοσί.

• τὸν δ' ἐνιαυτὸν πάντα τὸν μετὰ τὴν ναυμαχίαν καὶ τὸν ὕστερον οἱ Κορίνθιοι […] ἐναυπηγοῦντο […] νεῶν στόλον || ολόκληρο τον χρόνο μετά τη ναυμαχία και τον επόμενο οι Κορίνθιοι ναυπηγούσαν πλοία.

• αἱ δὲ σπονδαὶ ἐνιαυτὸν ἔσονται || η συνθήκη ειρήνης θα διαρκέσει έναν χρόνο.

• ἐνταῦθα ἔμεινεν ἡμέρας ἑπτά || έμεινε εκεί επτά μέρες.

Χρόνο δηλώνουν και κάποιες αιτιατικές ουσιαστικών ή επιθέτων που έχουν καταντήσει επιρρήματα: ἀρχήν, τὸ πρῶτον, τὸ πρότερον, τὸ ἀρχαῖον, τὸ πάλαι, τὸ λοιπόν, ἀκμήν, καιρόν, κλπ.

• ἀρχὴν δὲ θηρᾶν οὐ πρέπει τἀμήχανα || καθόλου δεν πρέπει να κυνηγά κανείς τα αδύνατα.

• ταύτας δὲ (τὰς νήσους) ὥσπερ τὸ ἀρχαῖον εἶναι Ἀθηναίων || αυτά τα νησιά, όπως και παλιότερα, να ανήκουν στους Αθηναίους.

(γ) αιτία ή σκοπό. Ως αιτιατικές ης αιτίας ή του σκοπού λειτουργούν μόνο κάποιες αιτιατικές αντωνυμιών, όπως: τοῦτο, ταῦτα, τί; ὅ,τι, κλπ.

• τί τηνικάδε ἀφῖξαι, ὦ Κρίτων; || γιατί ήρθες τόσο νωρίς, Κρίτωνα;

• ταῦτα δὴ ὑπαισχυνόμεθά τε τούσδε || γι' αυτό το λόγο τους ντρεπόμαστε κάπως αυτούς εδώ.

• τοῦτο ἄχθεσθε || γι' αυτόν τον λόγο στεναχωριέστε.

 (δ) τρόπο. Αιτιατικές του τρόπου είναι συνήθως οι: τίνα τρόπον, τόνδε/τοῦτον τὸν τρόπον, πάντα τρόπον, δίκην, πρόφασιν, χάριν, τὴν ταχίστην, τὴν εὐθεῖαν, δωρεάν, προῖκα, κλπ.

• πολὺ θᾶττον ἄν τις σωθείη μηδὲν φθεγξάμενος ἢ τοῦτον τὸν τρόπον ἀπολογησάμενος || πολύ πιο γρήγορα θα μπορούσε να αθωωθεί κάποιος αν δεν έλεγε τίποτα, παρά αν απολογούνταν κατ' αυτόν τον τρόπο.

• τὴν μὲν τοίνυν προῖκα τοῦτον τὸν τρόπον ἔχει λαβών || την προίκα λοιπόν με αυτό τον τρόπο την πήρε και την έχει.

• σκοποῦμαι τίνα τρόπον διαλεχθῶ περὶ αὐτῶν || σκέφτομαι με τι τρόπο να μιλήσω γι' αυτά.

 (ε) αναφορά. Πολύ συχνά ως αιτιατικές της αναφοράς λειτουργούν αιτιατικές των μελών του σώματος δίπλα σε ρήματα που σημαίνουν σωματικό πόνο ή βλάβη.

• διαφέρει γυνὴ ἀνδρὸς τὴν φύσιν || διαφέρει η γυναίκα από τον άντρα ως προς την φύση.

• ὕστερον δ᾽ ἐγὼ μὲν ἐν Κυνοσάργει ἐπὶ πωλίον ὅ μοι ἦν ἀναβὰς ἔπεσον καὶ τὴν κλεῖν συνετρίβην καὶ τὴν κεφαλὴν κατεάγην || ύστερα εγώ στο Κυνόσαργες, αφού ανέβηκα σε ένα πουλαράκι που είχα, έπεσα και τσάκισα τον ώμο μου και έσπασα το κεφάλι μου.

 (στ) ποσό. Η επιρρηματική αιτιατική του ποσού είναι μια αιτιατική επιθέτου ή αντωνυμίας και η λειτουργία της πλησιάζει αρκετά το σύστοιχο αντικείμενο.

• οὗτοι δὲ τοσοῦτον διαφέρουσιν ὑμῶν || αυτοί διαφέρουν τόσο πολύ από σας.

• οἱ δὲ βάρβαροι τοσοῦτον ἐφρόνησαν, ὅσον περ ἂν εἰ πάντων ἡμῶν ἐκράτησαν || οι βάρβαροι αλαζονεύτηκαν τόσο πολύ, σαν να μας νίκησαν όλους.

• ἂν γὰρ ἐμμένῃς τῇ φιλοσοφίᾳ καὶ τοσοῦτον ἐπιδιδῷς ὅσον περ νῦν || γιατί αν μείνεις προσκολλημένος στη φιλοσοφία και προοδεύεις τόσο, όσο τώρα.

ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ

• Αντωνυμίες