ΣΟΦΟΚΛΕΟΥΣ ΑΝΤΙΓΟΝΗ - ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΕΕ ΣΤ.18-38

ΣΟΦΟΚΛΕΟΥΣ ΑΝΤΙΓΟΝΗ

2. Στίχοι  18 - 38

2.1. Ερµηνευτικές ερωτήσεις ανοικτού τύπου

(ανάπτυξης και σύντοµης απάντησης)

1. Με ποιο τρόπο πήρε το βασιλικό αξίωµα ο Κρέων; Ποια καθήκοντα και ποια δύναµη είχε ο βασιλιάς την εποχή στην οποία αναφέρεται το δράµα7;

2. Ποιες ήταν οι αποφάσεις που πήρε ο Κρέων σχετικά µε την ταφή του Ετεοκλή και του Πολυνείκη και πώς εξηγείται ο διαφορετικός τρόπος που αντιµετωπίζει τους δυο αδελφούς; Να συµβουλευτείτε και την εισαγωγή του βιβλίου σας.

3. Ποιο νόηµα νοµίζετε ότι έχει η διαταγή του Κρέοντα να µείνει ο Πολυνείκης άταφος; Να συγκρίνετε το σχετικό χωρίο (στ. 26-30) µε αποσπάσµατα της Ιλιάδας, Ψ 65-76, και της Οδύσσειας, λ 71-78, και να συµπεράνετε ποιες ήταν οι πεποιθήσεις της εποχής εκείνης για την ταφή των νεκρών και το χρέος που είχαν οι ζωντανοί προς τους νεκρούς8.

4. Λαµβάνοντας υπόψη τη σηµασία που απέδιδαν οι Αθηναίοι στην τήρηση των νόµων, νοµίζετε ότι οι θεατές θα θεωρούσαν δικαιολογηµένη την τιµωρία µε την οποία απειλούσε ο Κρέων τους παραβάτες των διαταγών του; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας9.

5. Ποιος συγγενικός δεσµός συνδέει την Αντιγόνη και την Ισµήνη µε τον Κρέοντα; Νοµίζετε ότι οι δυο αδελφές θα µπορούσαν να εξαιρεθούν από τη βαριά ποινή στην περίπτωση που θα παράκουγαν τις διαταγές του; Να δικαιολογήσετε την άποψή σας.

6. Ποια γνώµη εκφράζει η Αντιγόνη για τις διαταγές του Κρέοντα; Να επισηµάνετε τα σχετικά χωρία του κειµένου.

7. Ποιες θα έπρεπε να είναι, σύµφωνα µε τις προσδοκίες της Αντιγόνης, οι αντιδράσεις της Ισµήνης απέναντι στις διαταγές του Κρέοντα; Τι περιµένει, κατά τη γνώµη σας, από την αδελφή της;

7 Βλέπε και βιβλίο Ιστορίας, Α΄ Λυκείου, έκδοση 1997 σ. 44, «Τα φυλετικά κράτη».

8 Βλ. και σχόλια διδακτικού βιβλίου, σ. 144.

9 Βλ. και σχόλια διδακτικού βιβλίου, σ. 144.

8. Η συνάντηση Αντιγόνης και Ισµήνης γίνεται µε πρωτοβουλία της πρώτης και σε συνθήκες µυστικότητας. Να εξηγήσετε ποιοι λόγοι επέβαλαν αυτές τις προφυλάξεις. Πόσο απαραίτητες ήταν κατά την άποψή σας;

9. Να αποδώσετε µε λίγα λόγια το ζήτηµα που απασχολεί την Αντιγόνη, έτσι όπως το παρουσιάζει η ίδια στην Ισµήνη.

10. Ποιες πληροφορίες µας παρέχει το απόσπασµα για τα ταφικά έθιµα και τις υποχρεώσεις των ζωντανών απέναντι στους νεκρούς κατά την εποχή στην οποία αναφέρεται το δράµα;

11. Από όσα λέγονται στη σκηνή προκύπτει έµµεσα η εικόνα την οποία ο Κρέων θέλει να προβάλει για τον εαυτό του. Να την αναλύσετε.

12. Με ποια διάθεση αποδίδει η Αντιγόνη στον Κρέοντα τον χαρακτηρισµό ἀγαθός στο στίχο 31;

13. Να επισηµάνετε δύο σηµεία του κειµένου όπου προβάλλονται στοιχεία αρχαϊκής ηθικής10 και να τα αναλύσετε.

14. λέγω γὰρ κἀµέ: Να αναλύσετε τη φράση της Αντιγόνης επισηµαίνοντας ποια στοιχεία του χαρακτήρα της ηρωίδας αποκαλύπτει11.

10 α) Η διαταγή (κήρυγµα) του __________Κρέοντα αντανακλά τον ηθικό κώδικα των ηρωικών

χρόνων: τοὺς φίλους εὖ ποιεῖν, τοὺς δ’ ἐχθροὺς κακῶς, ο οποίος ίσχυε ακόµη και στη

δηµοκρατική Αθήνα. Το µίσος συνεχιζόταν µάλιστα και µετά θάνατον, πρβλ. στ. 522.

Επίσης Οδύσσεια, λ, 543 και Σοφοκλή Αἴας, στ. 1372. Βλ. και σχόλιο 25 διδακτικού

βιβλίου, σ. 144. Για µια εκτενή µελέτη του θέµατος στο έργο του Σοφοκλή, βλ. M. W.

Blundell.

β) Στ. 37-38: Προβάλλεται η αρχαϊκή ηθική αντίληψη, την οποία συναντάµε επίσης στον

Όµηρο, τον Πίνδαρο, τον Θεόγνι κ.λπ.: αυτός που κατάγεται από αριστοκρατική

γενιά είναι κάτοχος της ἀρετῆς και πρέπει να το αποδείξει σαν χρέος στους

προγόνους του. Βλ. και σχόλιο 38 διδακτικού βιβλίου, σ. 144.

11 Ο R. C. Jebb παρατηρεί ότι ο στίχος αυτός αποτελεί θαυµάσιο υπαινιγµό για το «ήθος»

της ηρωίδας. Η φράση αυτή δείχνει την αποφασιστικότητά της και είναι µια πρώτη νύξη

για το σχέδιό της. Είναι σαν να λέει «περιέλαβε και µένα στη διαταγή του, γιατί δεν µε

ξέρει» ή «αγνοώντας τα φρονήµατά µου και το χαρακτήρα µου, κάνοντας λάθος στους

υπολογισµούς του». Βλ. και R. C. Jebb (1992), στ. 32, Γ. Καψάλη (1940), σ. 34. Δ. Χ.

Σεµιτέλου, στ. 32.

2.2. Ερµηνευτικές ερωτήσεις κλειστού τύπου ή συνδυασµός ανοικτού

και κλειστού τύπου

1. Ποια αντίδραση περιµένει η Αντιγόνη από την αδελφή της µετά την ανακοίνωση της φρικτής είδησης; Να σηµειώσετε «Χ» στις σωστές απαντήσεις και να αιτιολογήσετε τις επιλογές σας µε τη βοήθεια του κειµένου.

• Να προσπαθήσει να αλλάξει τη γνώµη του Κρέοντα.
• Να σχεδιάσουν και να εκτελέσουν µαζί τον ενταφιασµό του Πολυνείκη.
• Να ακούσει ψύχραιµα τι έχει να πει ο Κρέων για όλα αυτά.
• Να προσπαθήσει να την ενθαρρύνει στην πράξη της ταφής.
• Να παραµείνει εντελώς αδιάφορη.
• Να προσπαθήσει να αποτρέψει την ίδια (την Αντιγόνη) από την παράνοµη πράξη.

2. Να ενώσετε τους αριθµούς µε τα γράµµατα. (Δύο στοιχεία της στήλης Β περισσεύουν):

Α                                                                            Β

1. τῷ κασιγνήτῳ ... τὸν µὲν ... τὸν δέ                     α. περίφραση

2. προτίσας ἔχει                                                    β. πλεονασµός

3. δίκῃ δικαίᾳ                                                        γ. σχήµα καθ. όλον και µέρος

4. ἐᾶν δ. ἄκλαυτον, ἄταφον,                                 δ. ειρωνεία

οἰωνοῖς γλυκὺν θησαυρόν                                    ε. υπερβολή

5. τὸν ἀγαθὸν Κρέοντα                                         στ. παροµοίωση

6. εὐγενής - κακή                                                  ζ. αντίθεση

                                                                              η. ασύνδετο

2.3. Γραµµατικές ασκήσεις

1. Να γράψετε τα επόµενα ουσιαστικά στην ίδια πτώση του άλλου αριθµού:

Ενικός αριθµός                       Πληθυντικός αριθµός

                                                 τῶν πυλῶν

τοῦ τάφου

τὸν θησαυρόν

                                                  τοῖς νεκροῖς

τῇ πόλει

2. Στον παρακάτω πίνακα να γράψετε τις πλάγιες πτώσεις των ουσιαστικών: ὁ νόµος, ἡ χάρις, τὸ πρᾶγµα, τὸ ἔπος, ἡ δίκη.

Ενικός αριθµός

Γεν.

Δοτ.

Αιτ.

Πληθυντικός αριθµός

Γεν.

Δοτ.

Αιτ.

3. λέγουσι, ἔχει, ἄγειν: Να γράψετε το β΄ ενικό και πληθυντικό πρόσωπο σε όλες τις εγκλίσεις του αορίστου β΄.

Αόριστος β΄

Οριστική        Υποτακτική           Ευκτική        Προστακτική

4. Στον παρακάτω πίνακα να συµπληρώσετε τα παραθετικά των επιθέτων (στο γένος που βρίσκονται στο κείµενο) και επιρρηµάτων:

Θετικός                Συγκριτικός                     Υπερθετικός

ἀθλίως

καλῶς

σαφῆ

εὐγενής

ἔντιµον

5. Να τοποθετήσετε τα ρήµατα των προτάσεων στη σωστή θέση του πίνακα και να συµπληρώσετε τους άλλους χρόνους της οριστικής (στο πρόσωπο και αριθµό που βρίσκονται):

α) καί σ. (= σε) ἐκτὸς αὐλείων πυλῶν τοῦδ. οὕνεκα (= ἕνεκα τούτου)

ἐξέπεµπον (18-19)

β) ὡς λέγουσι (23)

γ) οὕτως ἔχει σοι ταῦτα (37)

Ενεστώτας

Παρατατικός

Μέλλων

Αόριστος

Παρακείµενος

Υπερσυντέλικος

6. Να κάνετε γραµµατική αναγνώριση των λέξεων της στήλης Α συνδέοντάς τες µε τα στοιχεία της στήλης Β που τους αντιστοιχούν.(Τρία στοιχεία της στήλης Β περισσεύουν).

Α                                                                        Β

1. λέγουσι                                                 α. ερωτηµατική αντωνυµία

2. τί                                                           β. οριστική ενεστώτα

3. κατά                                                      γ. επίρρηµα

4. ἔκρυψε                                                  δ. απαρέµφατο ενεστώτα

5. ἀθλίως                                                  ε. ουσιαστικό γ΄ κλίσης

6. ἔχειν                                                     στ. απαρέµφατο µέλλοντα

7. πόλει                                                    ζ. οριστική αορίστου

8. ἄταφον                                                 η. επίθετο β΄ κλίσης

                                                                θ. αόριστη αντωνυµία

                                                                 ι. ουσιαστικό β΄ κλίσης

                                                                 ια. πρόθεση

2.4. Συντακτικές ασκήσεις

1. ᾿Ετεοκλέα µέν, ὡς λέγουσι, σὺν δίκῃ χρησθεὶς δικαίᾳ καὶ νόµῳ κατὰ χθονὸς ἔκρυψε τοῖς ἔνερθεν ἔντιµον νεκροῖς (23-25) ......................................οἰωνοῖς γλυκὺν θησαυρὸν εἰσορῶσι πρὸς χάριν βορᾶς (29-30)ἀλλ. ὃς ἂν τούτων τι δρᾷ, φόνον προκεῖσθαι δηµόλευστον ἐν πόλει (35-36):

Να υπογραµµίσετε τους εµπρόθετους προσδιορισµούς στους παραπάνω στίχους και να γράψετε ποια επιρρηµατική __________σχέση δηλώνουν.

2. ..........καὶ δείξεις τάχαεἴτ. εὐγενὴς πέφυκας εἴτ. ἐσθλῶν κακή (37-38):

Να χαρακτηρίσετε τη δευτερεύουσα πρόταση ως προς το είδος και τη συντακτική της θέση.

3. τοιαῦτά φασι τὸν ἀγαθὸν Κρέοντα σοὶ κἀµοί, λέγω γὰρ κἀµέ, κηρύξαντ. ἔχειν (31-32):

Να αναγνωριστεί η συντακτική θέση των υπογραµµισµένων λέξεων.

4. καὶ δεῦρο νεῖσθαι ταῦτα τοῖσι µὴ εἰδόσιν σαφῆ προκηρύξοντα.......................................... (33-34):

Α. Το επίθετο σαφῆ είναι:

α) επιθετικός προσδιορισµός στο ταῦτα

β) κατηγορηµατικός προσδιορισµός στο ταῦτα

γ) αντικείµενο της µετοχής προκηρύξοντα

δ) προληπτικό κατηγορούµενο στο ταῦτα

Β. Η µετοχή προκηρύξοντα είναι:

α) κατηγορηµατική

β) τελική

γ) χρονική

Να επιλέξετε το σωστό και να αιτιολογήσετε την επιλογή σας.

2.5. Λεξιλογικές - Σηµασιολογικές ασκήσεις

1. Να µεταφέρετε στη νέα ελληνική τις παρακάτω φράσεις µε τη σηµασία

που έχουν στο κείµενο:

• σὺν δίκῃ χρησθεὶς δικαίᾳ (23-24) ........................................................................

• δηλοῖς τι καλχαίνουσ. ἔπος (20) ...........................................................................

• Ἐτεοκλέα µὲν ... ἔκρυψε κατὰ χθονός (24-25) .................................................

• φόνον δηµόλευστον ἐν πόλει (36) ........................................................................

• ἄγω τὸ πρᾶγµα οὐχ ὡς παρ. οὐδέν (34-35) ......................................................

2. Να σηµειώσετε µε Χ όποιες από τις παρακάτω λέξεις είναι παράγωγες (απλές ή σύνθετες) από το φηµί και να σχηµατίσετε µε καθεµιά σύντοµη πρόταση στη νέα ελληνική:

Φάση            καταφατικός         φήµη

Φανερός       φατρία                 αφασία

άφατος         περίφηµος           φάντασµα

φανταστικός  φάσµα                 αντιφατικός

3. Να συνδέσετε τις λέξεις και συνεκφορές της στήλης Α µε την απόδοσή τους στη νέα ελληνική στη στήλη Β (δύο στοιχεία της στήλης Β περισσεύουν).

Α                                                                   Β

1. δηµόλευστος φόνος                     α. θάνατος του λαού

2. τάχα                                             β. σκέφτοµαι γεµάτος ταραχή

3. προτίω                                         γ. προτάσσω

4. κωκύω                                         δ. θάνατος µε δηµόσιο λιθοβολισµό

5. νέοµαι                                       ε. τιµώ περισσότερο

6. καλχαίνω                                  στ. έρχοµαι

                                                     ζ. θρηνώ

                                                     η. γρήγορα

4. Να συνδέσετε κάθε λέξη της στήλης Β µε το συνώνυµό της στη στήλη Α και το αντίθετό της στη στήλη Γ.

Α                       Β                                  Γ

γιγνώσκω       φηµί                          ἀγνοῶ

λέγω               κωκύω                     κωλύω

ὀδύροµαι        ἐῶ                            σιωπῶ

ἐπιτρέπω        οἶδα                         γελῶ

5. Να συµπληρώσετε τα κενά µε παράγωγα των ρηµάτων που δίνονται (απλά ή σύνθετα):

• βιβρώσκω:

α) Τα πιο αδύναµα ζώα του δάσους γίνονται ............................. των .................................. ζώων και των αρπακτικών πουλιών.

• δρῶ:

α) Αυτό το φάρµακο είναι ..................................

β) Λίγοι άνθρωποι είναι ..................................

γ) Παραστάσεις αρχαίου .................................. παρουσιάζονται κάθε καλοκαίρι στην Επίδαυρο.

δ) Στη φυσική γίνεται λόγος για τη δύναµη της ..................................

ε) Οι πυρηνικοί .................................. είναι επικίνδυνοι γιατί η λειτουργία τους δεν είναι πάντα ελεγχόµενη.

στ) Οι .................................. του τσιγάρου στην ανθρώπινη υγεία είναι καταστροφικές.

ζ) Το τέλος του αγώνα ήταν ..................................

η) Τα ανθρώπινα .................................. γίνονται πολλές φορές αντικείµενο εκµετάλλευσης από τα τηλεοπτικά κανάλια.__