Αδίδακτο Κείμενο, 10η Ενότητα, Δημοσθένης '' Περί των συμμοριών ''

ΚΕΙΜΕΝΟ

[1] Οἱ μὲν ἐπαινοῦντες, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, τοὺς προγόνους ὑμῶν λόγον εἰπεῖν μοι

δοκοῦσι προαιρεῖσθαι κεχαρισμένον, οὐ μὴν συμφέροντά γ’ ἐκείνοις οὓς ἐγκωμιάζουσι

ποιεῖν·περὶ γὰρ πραγμάτων ἐγχειροῦντες λέγειν ὧν οὐδ’ εἷς ἀξίως ἐφικέσθαι τῷ λόγῳ

δύναιτο, αὐτοὶ μὲν τοῦ δοκεῖν δύνασθαι λέγειν δόξαν ἐκφέρονται, τὴν δ’ ἐκείνων ἀρετὴν

ἐλάττω τῆςὑπειλημμένης παρὰ τοῖς ἀκούουσιν φαίνεσθαι ποιοῦσιν. ἐγὼ δ’ ἐκείνων μὲν

ἔπαινον τὸν χρόνον ἡγοῦμαι μέγιστον, οὗ πολλοῦ γεγενημένου μείζω τῶν ὑπ’ ἐκείνων

πραχθέντων οὐδένες ἄλλοι παραδείξασθαι δεδύνηνται· [2] αὐτὸς δὲ πειράσομαι τὸν

τρόπον εἰπεῖν ὃν ἄν μοι δοκεῖτε μάλιστα δύνασθαι παρασκευάσασθαι. καὶ γὰρ οὕτως ἔχει·

εἰ μὲν ἡμεῖςἅπαντες οἱ μέλλοντες λέγειν δεινοὶ φανείημεν ὄντες, οὐδὲν ἂν τὰ ὑμέτερ’ εὖ

οἶδ’ ὅτι βέλτιον σχοίη· εἰ δὲ παρελθὼν εἷς ὁστισοῦν δύναιτο διδάξαι καὶ πεῖσαι, τίς

παρασκευὴ καὶ πόση καὶ πόθεν πορισθεῖσα χρήσιμος ἔσται τῇ πόλει, πᾶς ὁ παρὼν φόβος

λελύσεται. ἐγὼ δὲ τοῦτ’, ἂν ἄρ’ οἷός τ’ ὦ, πειράσομαι ποιῆσαι, μικρὰ προειπὼν ὑμῖν ὡς

ἔχω γνώμης περὶ τῶν πρὸς τὸν βασιλέα.

                                                                                          ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ, ΠΕΡΙ ΤΩΝ ΣΥΜΜΟΡΙΩΝ

2. ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ

προαιροῦμαι + τελικό απαρέμφατο : προτιμώ

κεχαρισμένος : χαριτωμένος ευχάριστος

ἐγχειρῶ+ τελικό απαρέμφατο : επιχειρώ, προσπαθω

ἐφικνοῦμαι : φθάνω

δόξαν ἐκφέρομαι : αποκτώ φήμη, δίνω την εντύπωση

ὑπολαμβάνομαι/ὑπειλημμένης : θεωρούμαι, φαίνομαι

παραδείκνυμαι : δείχνω , παρουσιάζω

εὖ οἶδ’ ὅτι : βεβαιωτικό επίρρημα = βέβαια, αναμφίβολα

βέλτιον έχω : βελτιώνομαι, πηγαίνω καλύτερα

παρερχομαι : ανεβαίνω στο βήμα

πορίζομαι: προμηθεύομαι, εξασφαλίζομαι

3. Παρατηρήσεις

1.Να γραφεί η μετάφραση του κειμένου:

.........................................................................................................................

.........................................................................................................................

.........................................................................................................................

.........................................................................................................................

.........................................................................................................................

.........................................................................................................................

.........................................................................................................................

.........................................................................................................................

.........................................................................................................................

ΣΥΝΤΑΞΗ

ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΟ

ΤΟ ΑΝΑΡΘΡΟ ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΟ

Το απαρέμφατο που δεν συνοδεύεται από άρθρο χρησιμοποιείται ως υποκείμενο ισοδύναμο με ονομαστική:

• οἷς κόσμος [ἐστὶ] καλῶς τοῦτο δρᾶν || για τους οποίους είναι τιμή να κάνουν τέτοιες πράξεις επιδέξια.
• εἶναι τιμὰς γονέων ἐκγόνοις καλὸς θησαυρός || για τους απογόνους είναι καλός θησαυρός το να υπάρχουν τιμές των προγόνων.

Με άναρθρο απαρέμφατο ως υποκείμενο συντάσσονται, όπως διαφαίνεται από τα προηγούμενα παραδείγματα, κυρίως απρόσωπα ρήματα και ισοδύναμες προς αυτά εκφράσεις. Ειδικότερα:

• Με άναρθρο τελικό απαρέμφατο ως υποκείμενο συντάσσονται τα

ἔστι, ἔξεστι, δυνατόν ἐστι, οἷόν τέ ἐστι (= επιτρέπεται, είναι δυνατόν, μπορεί) και τα αντίθετά τους,

δεῖ, χρή, ἀναγκαῖόν ἐστι (= πρέπει, είναι αναγκαίο), πρέπει, προσήκει (= αρμόζει), δοκεῖ, καλόν [κακόν], χαλεπόν, δίκαιόν ἐστι (= φαίνεται σωστό, είναι καλό [κακό], νόμιμο) κτό., γίγνεται, συμβαίνει, συμφέρει κτό.:

• ἐπὶ τοῦ χρυσέου βωμοῦ οὐκ ἔξεστι θύειν || πάνω στον χρυσό βωμό δεν επιτρέπεται να γίνεται θυσία.

• Με άναρθρο ειδικό απαρέμφατο ως υποκείμενο συντάσσονται λεκτικά ρήματα όπως λέγεσθαι, ἀγγέλεσθαι, μνημονεύεσθαι, ὁμολογεῖσθαι, νομίζεσθαι κτό.

• ἐς τοῦτον τὸν χῶρον λέγεται ἀπικέσθαι τὸν στρατόν || λέγεται ότι σε αυτόν τον τόπο έφτασε ο στρατός.
• νενόμισται ἀνὰ τὴν Ἑλλάδα τὰ σχέτλια ἔργα πάντα Λήμνια καλέεσθαι επικράτησε σε όλη την Ελλάδα τα ειδεχθή εγκλήματα να τα αποκαλούν Λήμνια.
• ὁμολογεῖται ἄρα ἡμῖν καὶ ταύτῃ τοὺς ζῶντας ἐκ τῶν τεθνεώτων γεγονέναι || υπάρχει λοιπόν και ως προς αυτό το σημείο μεταξύ μας συμφωνία, ότι οι ζωντανοί προέρχονται από τους πεθαμένους.
• ὁμολογεῖται τὴν πόλιν ἡμῶν ἀρχαιοτάτην εἶναι || αναγνωρίζεται ότι η πόλη μας είναι η πιο αρχαία.

Τα συγκεκριμένα ρήματα όμως μπορούν να έχουν και προσωπική σύνταξη.

• οὐ μέντοι τοσοῦτός γε λοιμὸς οὐδὲ φθορὰ οὕτως ἀνθρώπων οὐδαμοῦ ἐμνημονεύετο γενέσθαι || πουθενά δεν θυμόταν κανείς να παρουσιάστηκε τόσο φοβερή αρρώστεια ούτε να αφάνισε τόσους ανθρώπους.
• ὁ Ἀσσύριος εἰς τὴν χώραν ἐμβαλεῖν ἀγγέλλεται || αναγγέλεται ότι ο βασιλιάς της Ασσυρίας θα εισβάλει στη χώρα.

Το απαρέμφατο χωρίς άρθρο χρησιμοποιείται και ως κατηγορούμενο σε συνάρτηση με το ἐστί στην περίπτωση ορισμών (προπαντός σε φιλοσόφους όπως ο Πλάτων):

• τὸ δίκην διδόναι πότερον πάσχειν τί ἐστιν ἢ ποιεῖν; || το να τιμωρείται κάποιος είναι κάτι παθητικό ή ενεργητικό;
• τὸ δὲ λέγειν δή ἐστιν εἴρειν || το να μιλάει κανείς είναι το ίδιο με το να βάζει τις λέξεις σε μια σειρά.
• ἆρα τὸ ὁρᾶν οὐκ αἰσθάνεσθαι λέγεις; (χωρίς το λέγεις η φράση θα είχε: τὸ ὁρᾶν ἐστιν αἰσθάνεσθαι) || άραγε δεν λες ότι το να βλέπει κανείς σημαίνει [= είναι το ίδιο με το να] το να αντιλαμβάνεσαι; (το να βλέπει κανείς σημαίνει [= είναι το ίδιο με το να] το να αντιλαμβάνεται).

Το άναρθρο απαρέμφατο χρησιμοποιείται ως επεξήγηση σε ένα προηγούμενο ουσιαστικό ή μιαν αντωνυμία:

• εἷς οἰωνὸς ἄριστος, ἀμύνεσθαι περὶ πάτρης || ένα είναι το καλύτερο προφητικό σημάδι, να υπερασπίζεται κανείς την πατρίδα του.
• ἀρχὴν μὲν ταύτην ἐποιήσατο τῶν εὐεργεσιῶν, τροφὴν τοῖς δεομένοις εὑρεῖν || πρόσφερε αυτήν ως πρώτη ευεργεσία, βρήκε δηλαδή τροφή για όσους την είχαν ανάγκη.
• ἆρά γε τοῦδε ἐπιθυμεῖτε, ἐν τῷ αὐτῷ γενέσθαι ὅ,τι μάλιστα ἀλλήλοις; || θέλετε μήπως αυτό; να μείνετε δηλαδή ενωμένοι όσο πιο σφιχτά γίνεται ο ένας με τον άλλον;

Το απαρέμφατο χωρίς άρθρο χρησιμοποιείται ως αντικείμενο σε συνάρτηση με πολλές κατηγορίες ρημάτων. Τα κυριότερα από αυτά είναι:

(α) Τα ρήματα που σημαίνουν τη σκέψη και την εκφορά της, όπως τα λογίζεσθαι, διανοεῖσθαι, τα λεκτικά λέγειν, φάναι, μνημονεύειν, ὁμολογεῖν κ.ά., τα δοξαστικά όπως το δοκεῖν, ἡγεῖσθαι, οἴεσθαι, νομίζειν, φαίνεσθαι, ὑποπτεύειν, κ.ά. Επίσης τα πυνθάνεσθαι, ὀμνύναι, ὑπισχνεῖσθαι, ἐλπίζειν, ἀπειλεῖν, αἰτιᾶσθαι, κ.ά. Το απαρέμφατο εδώ είναι κατά κανόνα ειδικό:

• τοιαύτην διάνοιαν ἔχων διανοεῖται παιδευτὴν εἶναι ἀρετήν || έχοντας αυτά κατά νου σκέφτεται ότι η αρετή μπορεί να διδαχτεί.
• ἐπύθοντο αὐτὸν πορεύεσθαι ἐπὶ τὸ ἄστυ || έμαθαν ότι βαδίζει προς την πόλη.
• ἠπείλησαν ἀποκτεῖναι ἅπαντας || απείλησαν ότι θα τους σκότωναν όλους.
• τὸν λόγον ᾐτιᾶτο δυσχερῆ εἶναι || διατεινόταν ότι η πρόταση ήταν δύσκολη.

Αμφίσημες είναι περιπτώσεις όπως π.χ. αυτές του ὀμνύναι, ὑπισχνεῖσθαι, οι οποίες μπορούν να αποδοθούν και με τελικές προτάσεις:

• Σεύθης ὑπισχνεῖται αὐτῷ ἀποδώσειν τὰ χωρία τὰ ἐπὶ τῇ θαλάττῃ || ο Σεύθης υπόσχεται ότι θα του παραχωρήσει τα παραθαλάσσια μέρη, αλλά και: υπόσχεται να του του παραχωρήσει τα παραθαλάσσια μέρη.
• ὀμόσαντες ἡμῖν τοὺς αὐτοὺς φίλους καὶ ἐχθροὺς νομιεῖν || μας ορκιστήκατε ότι θα θεωρείτε τους ίδιους φίλους και εχθρούς, αλλά και: μας ορκιστήκατε να θεωρείτε τους ίδιους φίλους και εχθρούς.

Η άρνηση στα απαρέμφατα που εξαρτώνται από ρήματα που εκφράζουν τη σκέψη και την εκφορά της είναι κατά κανόνα οὐ. Τα λεκτικά ρήματα ενδέχεται ωστόσο να εκφράζουν και μιαν επιθυμία, όπως στην πρόταση:

• ὁ [Κλέαρχος] πέμπων αὐτῷ [Κύρῳ] ἄγγελον ἔλεγε θαρρεῖν || ο Κλέαρχος στέλνοντας έναν αγγελιοφόρο έλεγε στον Κύρο να έχει θάρρος.
• και τότε η άρνηση σε μιαν αντίστοιχη αρνητική εκφορά είναι μή, όπως π.χ. στην πρόταση:
• ἔλεγον αὐτοῖς μὴ ἀδικεῖν || τους έλεγαν να μη αδικοπραγούν.

Άρνηση μὴ δέχονται όμως και τα απαρέμφατα που εξαρτώνται από ρήματα όπως το ἐλπίζειν, ὑπισχνεῖσθαι, ἐπαγγέλλεσθαι, ὀμνύναι κτό. Τα απαρέμφατα αυτά εκφέρονται σε μέλλοντα όταν το περιεχόμενό τους πρόκειται να συμβεί στο μέλλον και μπορεί να είναι, όπως προαναφέρθηκε, τόσο ειδικά όσο και τελικά:

• ὤμοσαν οἵ τε Ἕλληνες καὶ ὁ Ἀριαῖος μή προδώσειν ἀλλήλους || οι Έλληνες και ο Αριαίος ορκίστηκαν ότι δεν θα [ή: να μην] προδώσουν ο ένας τον άλλον.

(β) Τα εφετικά ρήματα, αυτά δηλαδή που δηλώνουν βούληση και επιθυμία με την στενότερη και ευρύτερη σημασία καθώς και τα αντίθετά τους, όπως π.χ. τα βουλητικά βούλομαι, ἐθέλω, μέλλω, ἐπιθυμῶ, γλίχομαι, ὀρέγομαι, ἀξιῶ, δικαιῶ, ζητῶ, προθυμοῦμαι, πειρῶμαι, μελετῶ, βουλεύομαι, διανοοῦμαι, (προ)αἱροῦμαι, ψηφίζομαι, παρασκευάζομαι. Τα τολμῶ, θαρρῶ, ὑπομένω, εἴωθα κ.ά. από τη μια, τα δέδοικα, φοβοῦμαι, ἐλπίζω, εὐλαβοῦμαι, φεύγω, ὀκνῶ, αἰσχύνομαι κτό. από την άλλη. Ακόμη τα αἰτῶ, αἰτοῦμαι, δέομαι, ἱκετεύω. Τα κελευστικά ή προτρεπτικά κελεύω, παραινῶ, προτρέπω, πείθω, συμβουλεύω, νουθετῶ, ἐπιτάττω, προστάττω, διακελεύομαι, παρακελεύομαι, παραγγέλλω, ἀναγκάζω κτό., τα ρήματα που σημαίνουν λέγω με τη σημασία του κελεύω (= διατάζω), όπως τα: λέγω, φράζω, φωνῶ. Τα κωλυτικά ἀπαγορεύω, ἔχω, κωλύω, εἴργω, ῥύομαι κτό. Τα ἐῶ, συγχωρῶ, ἀφίημι, ἐπιτρέπω, ἀμελῶ κ.ά. Το απαρέμφατο εδώ είναι τελικό:

• Ἀστυάγης […] βουλόμενος τὸν παῖδα ὡς ἥδιστα δειπνεῖν || ο Αστυάγης επειδή ήθελε να απολαμβάνει το παιδί όσο γίνεται πιο πολύ το δείπνο.
• οἶσθα οὖν ὃ μέλλεις πράττειν […] μέλλεις τὴν ψυχὴν τὴν σαυτοῦ παρασχεῖν θεραπεῦσαι ἀνδρὶ σοφιστῇ; || ξέρεις τάχα τι πας να κάνεις […] να εμπιστευτείς τη φροντίδα της ψυχής σου σε έναν άνδρα που είναι σοφιστής;
• τῆς τιμῆς ἐμὲ ἀποστερῆσαι γλίχεται || επιθυμεί να μου αποστερήσει την τιμή.

Η άρνηση σε αυτά τα εξαρτώμενα από εφετικά ρήματα απαρέμφατα είναι μή.

(γ) Τα δυνητικά ρήματα, αυτά δηλαδή που σημαίνουν μπορώ, έχω τη δύναμη, είμαι ικανός, κατάλληλος, έτοιμος, γνωρίζω, ξέρω να κάνω κάτι, είμαι επιδεκτικός σε κάτι, καθώς και τα αντίθετά τους, όπως τα δύνασθαι, οἷός τ' εἰμί, ἐπίστασθαι, εἰδέναι κτό. Επίσηςτο πέφυκα και τα εἰμί, πάρειμι, όταν έχουν τη σημασία "είμαι από τη φύση μου ικανός, κατάλληλος για κάτι". Το απαρέμφατο σε αυτές τις περιπτώσεις είναι τελικό:

• τοῖς ἰδιώταις ἔξεστι τὰς δαπάνας συντέμνειν, τοῖς δὲ τυράννοις οὐκ ἐνδέχεται || οι ιδιώτες έχουν τη δυνατότητα να περικόπτουν όσο θέλουν τις καθημερινές τους δαπάνες, ενώ οι τύραννοι δεν μπορούν να κάνουν το ίδιο.
• κιθαρίζειν οὐκ ἐπίσταμαι || δεν ξέρω να παίζω κιθάρα [μεταφορικά: είμαι άμουσος και απαίδευτος].

(δ) Τα ρήματα που σημαίνουν διδάσκω και μαθαίνω, όπως διδάσκειν, μανθάνειν, μελετᾶν, παιδεύειν. Το απαρέμφατο δηλώνει εδώ το περιεχόμενο ή τον σκοπό της διδασκαλίας και τη μάθησης. Και σε αυτές τις περιπτώσεις το απαρέμφατο είναι τελικό:

• οἱ ὀρθῶς φιλοσοφοῦντες ἀποθνῄσκειν μελετῶσιν || εκείνοι που επιδίδονται στη φιλοσοφία με τον σωστό τρόπο εφαρμόζουν [στην πράξη] τον θάνατο.
• πεπαίδευνται καὶ πρὸς λιμὸν καὶ δίψαν καὶ πρὸς ῥῖγος καρτερεῖν || έχουν μάθει να αντέχουν και την πείνα και τη δίψα και το κρύο.

Το απαρέμφατο χωρίς άρθρο χρησιμοποιείται ως συμπληρωματικός προσδιορισμός της έννοιας του κυρίως ρήματος, αλλά και ενός ουσιαστικού ή επιθέτου, αντίστοιχος με πτωτικό προσδιορισμό, κυρίως με τις εξής σημασίες:

(α) Τελικό απαρέμφατο του σκοπού ή του αποτελέσματος.

Η χρήση αυτή είναι η παλαιότερη και πιο συχνή χρήση του απαρεμφάτου και υπόκειται σε όλες τις άλλες. Το απαρέμφατο αποδίδει εδώ το σκοπό και το επιδιωκόμενο ή δυνατό αποτέλεσμα μιας πράξης ή κίνησης που δηλώνεται με το κυρίως ρήμα της πρότασης (πρβ. στο τέταρτο παράδειγμα,

• τον παραλληλισμό μεταξύ του ἐπὶ τὸν και του πράσσειν):
• βῆ δ' ἰέναι κατὰ λαὸν Ἀχαιῶν χαλκοχιτώνων || ξεκίνησε για να πάει στον στρατό των χαλκοθώρακων Αχαιών.

Από την εξασθένιση του γλωσσικού αισθήματος για τον τελικό χαρακτήρα αυτών των απαρεμφάτων προήλθε η εκφορά τους με το ὥστε:

• δεηθέντες […] ἑκάστων ἰδίᾳ ὥστε ψηφίσασθαι τὸν πόλεμον || είχαν παρακαλέσει κάθε συμμαχική πολιτεία χωριστά να ψηφίσει για να πολεμήσουν (για τον πόλεμο).
• πάνυ μοι ἐμέλησεν ὥστε εἰδέναι ὁπόσον κατεῖχον χωρίον || φρόντισα πολύ για να εξακριβώσω πόση έκταση είχε η παράταξή τους.

(β) Απαρέμφατο του κατά τι ή της αναφοράς, θεωρείται κυρίως το απαρέμφατο που συντάσσεται με επίθετα όπως τα ἀγαθός, ἄξιος, δεινός, ἐπιτήδειος, ἡδύς, ῥᾴδιος, χαλεπός κτό. Το απαρέμφατο δηλώνει στην χρήση αυτήν το ορισμένο πεδίο όπου κάποιος είναι άξιος κ.τ.λ. (πρβ. στο πρώτο και το δεύτερο παράδειγμα τον παραλληλισμό αιτιατικής [βουλήν, μάχην] και απαρεμφάτου [μάχεσθαι, ἰδεῖν]):

• ἦν Θεμιστοκλῆςἄξιος θαυμάσαι || ο Θεμιστοκλής ήταν αξιοθαύμαστος.
• καὶ γὰρ ὁρᾶν στυγνὸς ἦν || διότι ήταν αποκρουστικός στο να τον βλέπει κανείς.

Η απόλυτη χρήση του άναρθρου απαρεμφάτου (ή το "απόλυτο" απαρέμφατο). Σε αντίθεση προς τις προηγούμενες χρήσεις του όπου είναι εξαρτημένο από ένα ρήμα, ουσιαστικό ή επίθετο, υπάρχουν και μερικά απαρέμφατα που δεν εξαρτώνται από οποιοδήποτε μέρος της πρότασης. Κατά την ανεξάρτητη, "απόλυτη" αυτή χρήση, το απαρέμφατο δεν φαίνεται να ανήκει στη συντακτική δομή της υπόλοιπης πρότασης, Η λειτουργία του είναι εδώ να τροποποιεί μια μεμονωμένη έκφραση ή να περιορίζει την ισχύ του περιεχομένου ολόκληρης της πρότασης (γι'αυτό και το απαρέμφατο αυτό αποκαλείται και "περιοριστικό"). Τέτοια απαρέμφατα είναι συνήθως στερεότυπες εκφράσεις όπως ἐμοὶ δοκεῖν, ἑκὼν εἶναι, κατὰ δύναμιν εἶναι, ὀλίγου, μικροῦ δεῖν, συνελόντι εἰπεῖν κτό.

Και αυτή η χρήση μπορεί να αναχθεί στην θεμελιώδη τελική - αποτελεσματική λειτουργία του απαρεμφάτου (ἐμοὶ δοκεῖν = για μένα ως κριτή):

• λέγοντες, ἐμοὶ δοκέειν, οὐκ ὀρθῶς || μιλώντας, όπως μου φαίνεται, εσφαλμένα.
• αὐτὸ μὲν τί ποτ' ἐστὶ τἀγαθὸν ἐάσωμεν τὸ νῦν εἶναι || αλλά ας αφήσουμε προς το παρόν το ερώτημα τι είναι τέλος πάντων το αγαθό.
• ὡς δὲ συνελόντι εἰπεῖν || για να μιλήσω σύντομα.

Άναρθρο απαρέμφατο αντί προστακτικής. Σε αντίθεση με την προηγούμενη χρήση του, όπου το απαρέμφατο συνδέεται έστω και χαλαρά με τα συντακτικά συμφραζόμενά του, στην υπό συζήτηση περίπτωση το απαρέμφατο χρησιμοποιείται εντελώς ανεξάρτητα, γι' αυτό η χρήση αυτή θα μπορούσε να φέρει νομιμότερα τον τίτλο "απόλυτη". Το απαρέμφατο χρησιμοποιείται εδώ συνήθως αντί του β΄ προσώπου της προστακτικής, μερικές φορές όμως μπορεί να αντικαθιστά και το γ΄ πρόσωπο (πρβ. στο παράδειγμα από την Ιλιάδα τον παραλληλισμό προστακτικής και απαρεμφάτου [φερέτω, δόμεναι, όπου στο δόμεναι υποκρύπτεται εξάρτηση από το υπονοούμενο δός ή εὔχομαι]:

• εἰ μέν κεν ἐμὲ κεῖνος ἕλῃ ταναήκεϊ χαλκῷ, τεύχεα συλήσας φερέτω κοίλας ἐπὶ νῆας, σῶμα δὲ οἴκαδ' ἐμὸν δόμεναι πάλιν || αν με σκοτώσει εκείνος με το χάλκινο σπαθί του που έχει μακριά την κόψη, ας μου πάρει τα όπλα και ας τα πάει στα κοίλα καράβια, το σώμα μου όμως ας το δώσει πίσω στο σπίτι.
• ἀπὸ δὲ τούτων τεκμαιρόμενος τὰ λοιπὰ ἐνθυμεῖσθαι, καὶ οὐχ ἁμαρτήσῃ || εκκινώντας από αυτά πρέπει να συνάγεις τα συμπεράσματά σου και για τα υπόλοιπα, και δεν πρόκειται να αστοχήσεις.

Το άναρθρο απαρέμφατο (με υποκείμενο σε πτώση αιτιατική) χρησιμοποιείται ενίοτε και ως επιφώνημα για να δηλώσει έκπληξη ή αγανάκτηση:

• ἐμὲ παθεῖν τάδε, φεῦ, ἐμὲ παλαιόφρονα, κατά τε γᾶν οἰκεῖν, ἀτίετον, φεῦ, μύσος || εγώ να τα υποφέρω αυτά! εγώ ―γεμάτη αρχαία σοφία― να κατοικώ άτιμη στη γη!
• οὐκ ἂν εὐθέως εἴποιεν∙ τὸν δὲ βάσκανον, τὸν δ' ὄλεθρον, τοῦτον δ' ὑβρίζειν, ἀναπνεῖν δέ; || δεν θα έλεγαν αμέσως: αυτός ο απατεώνας, αυτός ο αλήτης! να σκεφτεί κανείς ότι μας ατιμάζει και εξακολουθεί να ανασαίνει!

Το υποκείμενο του απαρεμφάτου (απαρεμφατική σύνταξη):

(α) Το υποκείμενο του απαρεμφάτου μπορεί να συμπίπτει με το υποκείμενο του ρήματος, από το οποίο εξαρτάται το απαρέμφατο. Στην περίπτωση αυτή γίνεται λόγος για ταυτοπροσωπία και το υποκείμενο, το οποίο συνήθως εννοείται και αποσιωπάται, εκφέρεται σε ονομαστική. Τα επίθετα και τα ουσιαστικά που συνοδεύουν ως επιθετικοί ή κατηγορηματικοί προσδιορισμοί το υποκείμενο του απαρεμφάτου εκφέρονται επίσης σε ονομαστική:.

• ὁ δ' [=Κῦρος] ὑπέσχετο ἀνδρὶ ἑκάστῳ δώσειν πέντε ἀργυρίου μνᾶς [εννοείται: ὁ Κῦρος] || ο Κύρος υποσχέθηκε ότι θα δώσει σε κάθε άνδρα ποσό πέντε μνων.
• ὁ δ' [=Πείσων] ὡμολόγησε ταῦτα ποιήσειν [εννοείται: ὁ Πείσων] || αυτός συμφώνησε να το κάνει.

Όταν, όπως π.χ. σε περίπτωση αντιθέσεων, υπάρχει ταυτοπροσωπία, αλλά παράλληλα είναι ανάγκη να εξαρθεί το υποκείμενο του απαρεμφάτου, τότε το υποκείμενο του απαρεμφάτου, το οποίο κατά κανόνα εννοείται και αποσιωπάται, δηλώνεται ρητά και εκφέρεται με προσωπική ή αυτοπαθή αντωνυμία σε πτώση αιτιατική.

• οἱ Αἰγύπτιοι ἐνόμιζον ἑωυτοὺς πρώτους γενέσθαι πάντων ἀνθρώπων οι Αιγύπτιοι πίστευαν ότι αυτοί ήταν που είχαν δημιουργηθεί πρώτοι από όλους τους ανθρώπους [αυτοί, και όχι άλλοι].
• Κροῖσος ἐνόμιζε ἑωυτὸν εἶναι ἀνθρώπων ἁπάντων ὀλβιώτατον || ο Κροίσος πίστευε πως είναι ο πιο ευτυχισμένος από όλους τους ανθρώπους.

Αντί για την αιτιατική ἑαυτὸνμπορεί, όταν πρόκειται για αντιαδιαστολή προσώπων, να χρησιμοποιείται, εξαιτίας της έλξης, και η ονομαστική αὐτὸς ή, σπανιότερα, ονομαστικές όπως σφεῖς, ὑμεῖς:

• [Κλέων] οὐκ ἔφη αὐτὸς ἀλλ' ἐκεῖνον [Νικίαν] στρατηγεῖν || ο Κλέων είπε πως δεν είναι στρατηγός ο ίδιος, αλλά εκείνος [ο Νικίας].

(β) Το υποκείμενο του απαρεμφάτου μπορεί να είναι το αντικείμενο του ρήματος, από το οποίο εξαρτάται το απαρέμφατο ή και άλλο όνομα, και τότε γίνεται λόγος για ετεροπροσωπία. Το υποκείμενο του απαρεμφάτου εκφέρεται κατά κανόνα σε αιτιατική πτώση:

• καί τέ μέ φησι μάχῃ Τρώεσσιν ἀρήγειν || λέει ότι στη μάχη βοηθάω τους Τρώες.
• ὑμέας ἥγημαι ἄνδρας Μήδων εἶναι οὐ φαυλοτέρους || και για σας έχω τη γνώμη πως δεν είστε χειρότεροι από τους Μήδους.

Όταν το ρήμα από το οποίο εξαρτάται το απαρέμφατο συντάσσεται με ένα αντικείμενο, το οποίο είναι ταυτόχρονα υποκείμενο του απαρεμφάτου, τότε το τελευταίο εκφέρεται χωρίς αιτιατική, οι ενδεχόμενοι κατηγορηματικοί προσδιορισμοί όμως εκφέρονται (έλξη) στην πτώση αυτού του αντικειμένου:

• οὐδ' ἂν τούτοις ἐπίστευον ἐμμόνοις ἔσεσθαι || δεν θα πίστευα ότι αυτοί θα είναι σταθεροί.

Η πτώση του κατηγορουμένου στην απαρεμφατική σύνταξη συμφωνεί με το υποκείμενο:

• ἐρωτώμενος, ποδαπὸς εἴη, Πέρσης ἔφη εἶναι || όταν ρωτήθηκε από πού κατάγεται, είπε ότι είναι Πέρσης.
• νομίζω ὑμᾶς ἐμοὶ εἶναι καὶ φίλους καὶ συμμάχους || νομίζω ότι εσείς είστε για μένα και φίλοι και σύμμαχοι.

Εάν όμως το υποκείμενο του απαρεμφάτου είναι το ίδιο με το αντικείμενο (σε πτώση γενική ή δοτική) του ρήματος εξαρτήσεως, τότε συχνά παραλείπεται και το κατηγορούμενο είτε έλκεται και εκφέρεται σε γενική η δοτική, είτε εκφέρεται σε αιτιατική πτώση συμφωνώντας με το παραλειπόμενο υποκείμενο του απαρεμφάτου,

• δοκέω ἡμῖν Αἰγινητέων δέεσθαι τὸν θεὸν χρῆσαι τιμωρητήρων γενέσθαι || νομίζω ότι ο χρησμός του θεού λέει να παρακαλέσουμε τους Αιγινήτες να γίνουν τιμωροί των εχθρών μας.
• νῦν σοι ἔξεστιν, ὦ Ξενοφῶν, ἀνδρὶ γενέσθαι || τώρα, Ξενοφώντα, μπορείς να αναδειχτείς σε σπουδαίο άνδρα.

Εάν το ρήμα από το οποίο εξαρτάται το απαρέμφατο εκφέρεται σε μετοχή, τότε το κατηγορούμενο του απαρεμφάτου ακολουθεί την πτώση της μετοχής:

• τῶν Λυκίων φαμένων Ξανθίων εἶναι || οι Λύκιοι που ισχυρίζονται πως είναι Ξάνθιοι.
• ἦλθον ἐπί τινα τῶν δοκούντων σοφῶν εἶναι || πήγα σε κάποιον που νόμιζε ότι είναι σοφός.

Το υποκείμενο του απαρεμφάτου μπορεί να παραλείπεται όταν είναι γενικό και αόριστο όπως το τινά, τινάς, ἀνθρώπους. Στην περίπτωση αυτήν το κατηγόρημα ή άλλοι κατηγορηματικοί προσδιορισμοί εκφέρονται σε αιτιατική:

• φιλάνθρωπον εἶναι δεῖ || πρέπει να είναι κανείς φιλάνθρωπος.

Ασκήσεις

1. 1. Να βρείτε το συντακτικό ρόλο των υπογραμμισμένων άναρθρων απαρεμφάτων.

Τὸ βλάπτειν ἑκόντα παρὰ νόμον ἐστὶ ἀδικεῖν.

Νομίζω ταύτην εἶναι σωτηρίαν ἅπασι, πείθεσθαι τοῖς ἄρχουσι καὶ τοῖς νόμοις.

Ἀρχίδαμος ἔμελλε δῃώσειν τὴν γῆν.

Οὐκ ἂν εἶχον μείζω τούτων παθεῖν.

Βουλόμεθα τοῖς πατρίοις νόμοις χρῆσθαι καὶ αὐτοπολῖται εἶναι.

Τοὺς γὰρ ἐναντίους εἰκάζω καταφρονήσειν ἡμῶν.

Ὤμοσαν οἵ τε Ἕλληνες καὶ Ἀριαῖος σύμμαχοι ἔσεσθαι.

Νομίζω γὰρ ὑμᾶς ἐμοὶ εἶναι καὶ πατρίδα καὶ φίλους καὶ συμμάχους.

Ἡ πόλις προσέταξεν ἐμοὶ τὸν νομιζόμενον λόγον εἰπεῖν ἐπ’ αὐτοῖς.

Τοῖς ἰδιώταις ἔξεστι τὰς δαπάνας συντέμνειν.

1. 2. Να βρείτε το υποκείμενο των υπογραμμισμένων απαρεμφάτων και να δηλώσετε αν υπάρχει ταυτοπροσωπία (τ) ή ετεροπροσωπία (ε).

Παραδείγματα	Υπ. Απαρ.	Τ	Ε
Νομίζω ὑμᾶς σοφοὺς εἶναι.
Κῦρον λέγεται σὺν πολλοῖς δακρύοις ἀποχωρῆσαι.
Ἐντεῦθεν ἐπειρῶντο εἰσβάλλειν εἰς τὴν Κιλικίαν.
Ἀγησίλαος ἐδόκει πατρικὸς φίλος αὐτοῖς εἶναι.
Αἱ πόλεις ὠμωμόκεσαν ἐμμενεῖν τῇ εἰρήνῃ.
Λέγομεν ὑμῖν σπονδὰς μὴ λύειν.
Οἴεσθε Χαλκιδέας τὴν Ἑλλάδα σώσειν.
Ὑμᾶς ἐγὼ ἀξιῶ προθυμοτάτους εἶναι εἰς τὸν πόλεμον.
Ἔδοξε τοῖς Ἀθηναίοις πρέσβεις πέμψαι εἰς Δελφούς.
Ἀκούω τινὰ διαβάλλειν, ὦ ἄνδρες, ἐμέ.

ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ

Αφωνόληκτα ρήματα