Αδίδακτο, 11η Ενότητα, Ξενοφώντα, Κύρου Παιδεία 1.6.20 - 1.6.26

1. ΚΕΙΜΕΝΟ

Τό γε μὴν πειθομένους παρέχεσθαι τοὺς στρατιώτας, οὐκ ἀπείρως μοι δοκῶ αὐτοῦ

ἔχειν, ὦ πάτερ· σύ τε γάρ με εὐθὺς τοῦτο ἐκ παιδίου ἐπαίδευες, σαυτῷ πείθεσθαι ἀναγ-

κάζων· ἔπειτα τοῖς διδασκάλοις παρέδωκας, καὶ ἐκεῖνοι αὖ τὸ αὐτὸ τοῦτο ἔπραττον· ἐπεὶ

δ’ ἐν τοῖς ἐφήβοις ἦμεν, ὁ ἄρχων τοῦ αὐτοῦ τούτου ἰσχυρῶς ἐπεμελεῖτο· καὶ οἱ νόμοι δέ

μοι δοκοῦσιν οἱ πολλοὶ ταῦτα δύο μάλιστα διδάσκειν, ἄρχειν τε καὶ ἄρχεσθαι. Καὶ τοίνυν

κατανοῶν περὶ τούτων ἐν πᾶσιν ὁρᾶν μοι δοκῶ τὸ προτρέπον πείθεσθαι μάλιστα ὂν τὸ τὸν

πειθόμενον ἐπαινεῖν τε καὶ τιμᾶν, τὸν δὲ ἀπειθοῦντα ἀτιμάζειν τε καὶ κολάζειν.

Καὶ ἐπὶ μέν γε τὸ ἀνάγκῃ ἕπεσθαι αὕτη, ὦ παῖ, ἡ ὁδός ἐστιν· ἐπὶ δὲ τὸ κρεῖττον τούτου

πολύ, τὸ ἑκόντας πείθεσθαι, ἄλλη ἐστὶ συντομωτέρα. ὃν γὰρ ἂν ἡγήσωνται περὶ τοῦ

συμφέροντος ἑαυτοῖς φρονιμώτερον ἑαυτῶν εἶναι, τούτῳ οἱ ἄνθρωποι ὑπερηδέως

πείθονται. Γνοίης δ’ ἂν ὅτι τοῦθ’ οὕτως ἔχει ἐν ἄλλοις τε πολλοῖς καὶ δὴ καὶ ἐν τοῖς

κάμνουσιν, ὡς προθύμως τοὺς ἐπιτάξοντας ὅ τι χρὴ ποιεῖν καλοῦσι· καὶ ἐν θαλάττῃ δὲ ὡς

προθύμως τοῖς κυβερνήταις οἱ συμπλέοντες πείθονται· καὶ οὕς γ’ ἂν νομίσωσί τινες

βέλτιον αὑτῶν ὁδοὺς εἰδέναι, ὡς ἰσχυρῶς τούτων οὐδ’ ἀπολείπεσθαι θέλουσιν. ὅταν δὲ

οἴωνται πειθόμενοι κακόν τι λήψεσθαι, οὔτε ζημίαις πάνυ τι θέλουσιν εἴκειν οὔτε δώροις

ἐπαίρεσθαι. οὐδὲ γὰρ δῶρα ἐπὶ τῷ αὑτοῦ κακῷ ἑκὼν οὐδεὶς λαμβάνει.

ΞΕΝ ΚΠαιδ 1.6.20–1.6.26

2. ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ

ὑπερηδέως : με μεγάλη ευχαρίστηση

κάμνω : είμαι άρρωστος

ἐπιτάττω + πλάγια ερωτημ. : διατάζω ορίζω

συμπλέω : συνταξιδεύω

ἀπολείπομαι τινός : εγκαταλείπω, απομακρύνομαι

ζημία : τιμωρία

εἴκω τινί : υποχωρώ

ἐπαίρομαι τινί : ξεσηκώνομαι , παρασύρομαι

3. Παρατηρήσεις

1.Να γραφεί η μετάφραση του κειμένου:

ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟ

ΕΝΑΡΘΡΟ ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΟ

Για το υποκείμενο του έναρθρου απαρεμφάτου ισχύει ό,τι και για το υποκείμενο του του άναρθρου:

•Σε περίπτωση ταυτοπροσωπίας με το υποκείμενο του κύριου ρήματος το υποκείμενο του απαρεμφάτου αποσιωπάται ενώ το ενδεχόμενο κατηγορούμενο ή οι κατηγορηματικοί προσδιορισμοί του αποσιωπώμενου υποκείμενου του απαρεμφάτου εκφέρονται, λόγω έλξης, σε ονομαστική:

• ΑΝΔΟΚ 2.9 τό γε δυστυχέστατος εἶναι ἀνθρώπων οὐδαμῇ ἐκφεύγω || δεν μπορώ να ξεφύγω με κανέναν τρόπο από το να είμαι ο πιο δυστυχισμένος άνθρωπος.
• ΞΕΝ ΚΠαιδ 8.7.23 ἐκ πάντων ἀνθρώπων τὸ ἀξιόπιστοι εἶναι ἀποβαλεῖτε || όλοι οι άνθρωποι θα πάψουν να σας θεωρούν αξιόπιστους.
• ΞΕΝ Κυν 12.21 ἡ δὲ [ἀρετὴ] πανταχοῦ πάρεστι διὰ τὸ εἶναι ἀθάνατος η αρετή είναι πανταχού παρούσα επειδή είναι αθάνατη.

Σε περίπτωση ετεροπροσωπίας εκφέρεται κατά κανόνα σε αιτιατική:

• ΛΥΚΟΥΡ 91 τὸ ἐλθεῖν τοῦτον οἶμαι … || το ότι αυτός ήρθε νομίζω κλπ.

Μόνο σε ορισμένες πολύ σπάνιες περιπτώσεις ετεροπροσωπίας το υποκείμενο του έναρθρου απαρεμφάτου εκφέρεται αντί για αιτιατική σε γενική υποκειμενική (πρβ. στο παράδειγμα από τον Ξενοφώντα την αντιδιαστολή γιγνώσκω τὰς τούτων ἀπειλὰς καὶ τὸ ἄλλων κολάζειν):

• ΞΕΝ ΚΑναβ 7.7.24 γιγνώσκω τὰς τούτων ἀπειλὰς οὐχ ἦττον σωφρονιζούσας ἢ ἄλλων τὸ ἤδη κολάζειν ξέρω ότι οι απειλές από την πλευρά αυτών δεν είναι λιγότερο αποτελεσματικές από την άμεση επιβολή τιμωρίας από την πλευρά άλλων.
• ΔΗΜ 19.269 τό γ' εὖ φρονεῖν αὐτῶν μιμεῖσθε || μπορείτε να μιμηθείτε τουλάχιστον τη σύνεση που τους διέκρινε.

Το έναρθρο απαρέμφατο χρησιμοποιείται, όπως και το άναρθρο, ως υποκείμενο σε πτώση ονομαστική:

• ΞΕΝ ΚΠαιδ 5.1.11 τὸ ἐρᾶν ἐθελούσιόν ἐστιν || το να αγαπά κανείς εξαρτάται από τη θέληση του ανθρώπου.
• ΞΕΝ ΚΠαιδ 5.4.19 τὸ ἁμαρτάνειν ἀνθρώπους ὄντας οὐδὲν οἶμαι θαυμαστόν || το να σφάλουμε δεν το θεωρώ καθόλου παράξενο μιας και είμαστε άνθρωποι.
• ΠΛ Φαιδ 71c τῷ ζῆν ἐστί τι ἐναντίον, ὥσπερ τῷ ἐγρηγορέναι τὸ καθεύδειν; || υπάρχει κάτι αντίθετο στη ζωή, όπως ο ύπνος είναι αντίθετος στην εγρήγορση;

Το έναρθρο απαρέμφατο χρησιμοποιείται:

 ως επεξήγηση μιας προηγούμενης λέξης, και ειδικότερα μιας αντωνυμίας:

• ΗΡΟΔ 1.137 αἰνέω καὶ τόνδε [τὸν νόμον], τὸ μὴ μιῆς αἰτίης εἵνεκα μηδένα φονεύειν || επικροτώ και αυτή τη συνήθεια, το να μη επιτρέπεται δηλαδή να σκοτώσει κανείς κάποιον για μια και μόνη αιτία.
• ΠΛ Γοργ 483c τοῦτό ἐστι τὸ ἀδικεῖν, τὸ πλέον τῶν ἄλλων ζητεῖν ἔχειν || αυτό είναι το να αδικείς, το να επιδιώκεις δηλαδή να κατέχεις περισσότερα από τους άλλους.

  ως αντικείμενο μεταβατικών ρημάτων σε πτώση αιτιατική:

• ΗΡΟΔ 9.79 τὸ μὲν εὐνοέειν τε καὶ προορᾶν ἄγαμαί σευ || θαυμάζω την καλή σου διάθεση και προνοητικότητα.
• ΠΛ Γοργ 522e αὐτὸ τὸ ἀποθνῄσκειν οὐδεὶς φοβεῖται […] τὸ δὲ ἀδικεῖν φοβεῖται || αυτό καθαυτό το να πεθάνει δεν το φοβάται κανείς, το να αδικεί το φοβάται.
• ΠΛ Απολ 28d δείσας τὸ ζῆν || φοβήθηκε να ζήσει.

Σε αιτιατική εκφέρεται το έναρθρο απαρέμφατο και ως εμπρόθετος προσδιορισμός σε συνάφεια με τις προθέσεις διά (= επειδή, διότι), ἐπί, πρός, εἰς (για, για να, προς, στο να), κατά και ενίοτε εἰς (= σε, σε σχέση με, ως προς), παρά (= σε σύγκριση με), μετά (μετά, κατόπιν), περί (αναφορικά με, για):

• ΞΕΝ Απομν 1.2.1 πρὸς τὸ μετρίως δεῖσθαι πεπαιδευμένος || εξασκημένος στο να αρκείται στα απαραίτητα.
• ΘΟΥΚ 1.41.2 τῶν ἁπάντων ἀπερίοπτοί εἰσι παρὰ τὸ νικᾶν || δεν υπολόγιζαν τίποτα άλλο παρά το να νικήσουν.
• ΙΣΟΚΡ 12.229 ἄνδρα περὶ τὸ λέγειν γεγυμνασμένον || άνδρα εξασκημένο στο να ρητορεύει.

ως αιτιατική του κατά τι ή της αναφοράς:

• ΣΟΦ Αντ 79 τὸ δὲ βίᾳ πολιτῶν δρᾶν ἔφυν ἀμήχανος || δεν είμαι φτιαγμένη να πράττω αντίθετα προς τη βούληση των πολιτών.

Η γενική του έναρθρου απαρεμφάτου χρησιμοποιείται:

• ως αντικείμενο:

• ΑΙΣΧ ΠρομΔ 681 τοῦ ζῆν ἀπεστέρησεν || του αφαίρεσε τη ζωή.
• ΞΕΝ ΚΑναβ 1.4.15 ἄρξαντες τοῦ διαβαίνειν || αρχίσατε τη διάβαση [του Ευφράτη].
• ΠΛ Φαιδ 117a γλιχόμενος τοῦ ζῆν || λαχταρώντας τη ζωή.

• συνηθισμένη είναι η χρήση της γενικής του απαρεμφάτου (ιδίως από τον Θουκυδίδη και εξής) για τη δήλωση του σκοπού:

• ΘΟΥΚ 2.32. ἐτειχίσθη Ἀταλάντη ὑπὸ Ἀθηναίων τοῦ μὴ λῃστὰς κακουργεῖν τὴν Εὔβοιαν || η Αταλάντη οχυρώθηκε από τους Αθηναίους για να μη λεηλατούν οι ληστές την Εύβοια.
• ΘΟΥΚ 1.4.1 Μίνως τὸ λῃστικὸν καθῄρει ἐκ τῆς θαλάσσης τοῦ τὰς προσόδους μᾶλλον ἰέναι αὐτῷ || ο Μίνως εκκαθάρισε την θάλασσα από τους ληστές για να εισρέουν τα εισοδήματα σε αυτόν τον ίδιο.
• ΘΟΥΚ 8.39.4 ἀγγελίαν ἔπεμπον τοῦ ξυμπαρακομισθῆναι || έστειλαν μήνυμα για να έρθουν να τους συνοδεύσουν.

• ως γενική της αιτίας:

• ΕΥΡ ΙΑ 677 ζηλῶ σε μᾶλλον ἢ 'με τοῦ μηδὲν φρονεῖν || σε μακαρίζω πιο πολύ από μένα επειδή δεν ξέρεις τίποτα.

• στη σύγκριση - γενική συγκριτική:

• ΞΕΝ ΚΠαιδ 1.5.13 τί οὖν ἐστιν ἢ τοῦ ἀλέξασθαι δικαιότερον ἢ τοῦ τοῖς φίλοις ἀρήγειν κάλλιον; || Τι λοιπόν είναι δικαιότερο από το να αποκρούσεις τον εχθρό ή από το να βοηθάς τους φίλους;
• ΠΛ Συμπ 218d ἐμοὶ μὲν οὐδέν ἐστι πρεσβύτερον τοῦ ὡς ὅ τι βέλτιστον ἐμὲ γίγνεσθαι || για μένα δεν υπάρχει σπουδαιότερο πράγμα από το να γίνω όσο το δυνατόν τελειότερος.
• ΔΗΜ 1.23 δοκεῖ τὸ φυλάξαι τἀγαθὰ τοῦ κτήσασθαι χαλεπώτερον εἶναι || φαίνεται ότι το να διατηρήσει κανείς τα αγαθά είναι δυσκολώτερο από το να τα αποκτήσει.

• ως εμπρόθετοςπροσδιορισμός με τις προθέσεις ἀντί (=αντί), ἐξ, ἀπό, ἐπί, πρό, ὑπέρ (= για, για να), διά (= μέσω, εξαιτίας), μετά (= με, μαζί με, κατά), περί (περί, σχετικά με, για), ἕνεκα, χάριν (εξαιτίας, για χάρη), χωρίς (= εκτός αυτού, πέρα από αυτό, χώρια που), ἄνευ(= χωρίς, πέρα από το ότι, ἄνευ τοῦ = ακόμη και αν δεν), πλήν (= εκτός από το ότι), μέχρι:

• ΘΟΥΚ 4.84.2 οἱ δὲ περί τοῦ δέχεσθαι αὐτὸν κατ' ἄλλήλους ἐστασίαζον || αυτοί μάχονταν μεταξύ τους σχετικά με το αν πρέπει να τον δεχτούν στην πόλη τους.
• ΞΕΝ ΚΑναβ 3.4.35 οἱ ἵπποι πεποδισμένοι εἰσὶ τοῦ μὴ φεύγειν ἕνεκα || τα άλογα ήταν δεμένα στα πόδια για να μη φύγουν.
• ΠΛ Συμπ 184b οὐδὲν δοκεῖ τούτων οὔτε βέβαιον οὔτε μόνιμον εἶναι, χωρὶς τοῦ μηδὲ πεφυκέναι ἀπ΄ αὐτῶν γενναίαν φιλίαν || τίποτα από αυτά δεν φαίνεται να είναι ούτε σταθερό ούτε μόνιμο, χώρια που δεν γεννιέται από αυτά μια γενναιόδωρη φιλία.

• με επιρρήματα όπως μεταξύ, ἔξω, ἐγγύς, πόρρω μαζί με τοεἶναι, γίγνεσθαι κτό.:

• ΠΛ Φαιδ 96e πόρρω που ἐμὲ εἶναι τοῦ οἴεσθαι περὶ τούτων του τὴν αἰτίαν εἰδέναι || απέχω πολύ από το να πιστεύω ότι γνωρίζω την αιτία κανενός από αυτά.

Το έναρθρο απαρέμφατο εκφερόμενο σε πτώση δοτική χρησιμοποιείται κυρίως:

• ως δοτική της αιτίας:

• ΞΕΝ ΚΠαιδ 4.5.9 ἐβριμοῦτό τε τῷ Κύρῳ καὶ τοῖς Μήδοις τῷ καταλιπόντας αὐτὸν ἔρημον οἴχεσθαι || ήταν πολύ οργισμένος με τον Κύρο και τους Μήδους γιατί τον άφησαν χωρίς φρουρά και έφυγαν.
• ΞΕΝ ΚΑναβ 1.5.9 ἡ βασιλέως ἀρχὴ τῷ διεσπάσθαι τὰς δυνάμεις ἀσθενὴς [ἦν] || η εξουσία του βασιλιά ήταν εξασθενημένη εξαιτίας της διάσπασης των στρατιωτικών του δυνάμεων.

• ως δοτική του οργάνου ή του μέσου:

• ΔΗΜ 8.11 οὐδενὶ τῶν πάντων πλέον κεκράτηκε Φίλιππος, ἢ τῷ πρότερος πρὸς τοῖς πράγμασι γίγνεσθαι σε τίποτα δεν οφείλει ο Φίλιππος την επικράτησή του τόσο όσο στο ότι ήταν πρώτος στο πεδίο τη μάχης.

• ως εμπρόθετος προσδιορισμός, κυρίως, με τις προθέσεις ἐν, ἐπί (= διότι, εξαιτίας, για, με σκοπό, υπό τον όρο ότι):

• ΘΟΥΚ 1.34.1 οὐ γὰρ ἐπὶ τῷ δοῦλοι, ἀλλ' ἐπὶ τῷ ὁμοῖοι τοῖς λειπομένοις εἶναι ἐκπέμπονται || γιατί οι άποικοι δεν στέλνονται στους προορισμούς τους για να γίνουν δούλοι, αλλά για να έχουν ίδια δικαιώματα με αυτούς που παραμένουν στη μητρόπολη.
• ΞΕΝ Απομν 4.8.2 [Σωκράτης] ἐθαυμάζετο ἐπὶ τῷ εὐθύμως καὶ εὐκόλως ζῆν || ο Σωκράτης προκαλούσε θαυμασμό για τον χαρούμενο και ξένιαστο τρόπο ζωής του.

• σε σύναψη με το επίρρημα ἅμα:

• ΠΛ Πολ 468d ἅμα τῷ τιμᾶσθαι καὶ τὴν ἰσχὺν αὐξήσει || μαζί με την αναγνώριση θα του αυξήσει και τη δύναμή του.

Το έναρθρο απαρέμφατο χρησιμοποιείται και ως επιφώνημα:

• ΞΕΝ ΚΠαιδ 2.2.4 τῆς τύχης, τὸ ἐμὲ νῦν κληθέντα δεῦρο τυχεῖν τι ατυχία! Να είμαι καλεσμένος τώρα εδώ!

ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ

Ενρινόληκτα ρήματα