ΙΙ. ΣΟΦΟΚΛΕΟΥΣ ΑΝΤΙΓΟΝΗ - ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ
Μ Ε Ρ Ο Σ Α ΄
1. Στίχοι 1 - 17
1.1. Ερµηνευτικές ερωτήσεις ανοικτού τύπου (ανάπτυξης και σύντοµης απάντησης)
1. Από ποιο µυθολογικό κύκλο αντλεί το υλικό γι' αυτό το έργο του ο Σοφοκλής και ποια είναι η προϊστορία της οικογένειας της Αντιγόνης;
(βλ. εισαγωγή διδακτικού βιβλίου, σ. 30).
2. Ποια στοιχεία από το οικογενειακό δράµα της Αντιγόνης και της Ισµήνης υπονοούνται ή δηλώνονται στην ενότητα;
3. Η Αντιγόνη ανοίγει την παράσταση µε µια σειρά ερωτήσεων προς την Ισµήνη. Ποιο είναι το περιεχόµενο των ερωτήσεων αυτών και ποιο σκοπό εξυπηρετούν;
4. Να σηµειώσετε ποια σκηνικά εξυπηρετούν την υπόθεση του δράµατος.
5. Να σηµειώσετε τις πληροφορίες που µας δίνει το κείµενο για το σκηνικό χρόνο, τη συγκεκριµένη ώρα δηλαδή κατά την οποία διαδραµατίζεται η σκηνή της συνάντησης των δυο αδελφών (βλ. εισαγωγή διδακτικού βιβλίου, σ. 16).
6. Ποιοι λόγοι οδηγούν την Αντιγόνη να συναντηθεί µε την αδελφή της πριν ακόµα ξηµερώσει και να συζητήσει µαζί της για τις διαταγές του βασιλιά;
7. Ποια είναι η ψυχική κατάσταση της Ισµήνης όταν έρχεται να συναντήσει την αδελφή της;
8. Να καταγράψετε τα συναισθήµατα που, κατά την άποψή σας, προκαλεί στους θεατές η πρώτη παρουσία της Αντιγόνης και της Ισµήνης πάνω στη σκηνή και να τα αιτιολογήσετε µε τη βοήθεια των δεδοµένων του κειµένου.
9. Ποια από τις δυο αδελφές πιστεύετε ότι κερδίζει περισσότερο τη συµπάθεια του αθηναϊκού κοινού εκείνης της εποχής. Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.
10. Να περιγράψετε τις σχέσεις των δυο αδελφών, όπως παρουσιάζονται στους πρώτους στίχους του προλόγου.
11. Να σηµειώσετε µε ποιους εκφραστικούς τρόπους ο ποιητής δηλώνει στους εισαγωγικούς στίχους του δράµατος το πάθος του χαρακτήρα, την ψυχική ταραχή και την πνευµατική σύγχυση της ηρωίδας του4.
12. Να συγκεντρώσετε στοιχεία για την ενδυµατολογία του αρχαίου θεάτρου (βλ. εισαγωγή διδακτικού βιβλίου, σσ. 20-21). Με βάση αυτά τα στοιχεία να αποδώσετε την εξωτερική εµφάνιση της Αντιγόνης ή της Ισµήνης πάνω στη σκηνή µε κείµενο, µε ζωγραφιά ή µε σκίτσο.
1.2. Ερµηνευτικές ερωτήσεις κλειστού τύπου ή συνδυασµός ανοικτού και κλειστού τύπου
1. Τι επιδιώκει, κατά τη γνώµη σας, ο ποιητής µε τις συνεχείς ερωτήσεις της Αντιγόνης; Να σηµειώσετε στο αντίστοιχο τετράγωνο τη σωστή απάντηση και να αιτιολογήσετε την επιλογή σας.
α. Θέλει να καταλάβουν οι θεατές ποιος από τους δυο υποκριτές που βγήκαν στη σκηνή ενσαρκώνει το ρόλο της Αντιγόνης.
β. Προετοιµάζει τους θεατές για τις άσχηµες ειδήσεις που θα ακολουθήσουν.
γ. Φανερώνει το ενδιαφέρον της Αντιγόνης για τις αντιδράσεις των Θηβαίων σ’ αυτά που συµβαίνουν στην πόλη.
δ. Αποκαλύπτει την αδυναµία της Ισµήνης να παρακολουθήσει τις πολιτικές εξελίξεις στη Θήβα.
ε. Προετοιµάζει την είσοδο του χορού στη σκηνή.
στ. Προοικονοµεί τη σύγκρουση µεταξύ της Αντιγόνης και Ισµήνης.
4 Αξίζει να επισηµανθούν: η γεµάτη πάθος προσφώνηση του πρώτου στίχου, η ανώµαλη
πλοκή του λόγου (κυρίως στους στίχους 2-3) που οδήγησε πολλούς µελετητές σε
αµφιβολία για τη γνησιότητα του κειµένου (ο R. D. Dawe, σ. 99, γράφει σχετικά: «Δεν
βλέπω καµιά λύση και γράφω αυτή τη σηµείωση µόνο για να επισηµάνω ότι οι δυσκολίες
που θέτει αυτό το πολυσυζητηµένο χωρίο είναι ίσως πολύ πιο αξεπέραστες απ. όσο
φανταζόµαστε»), οι περιφράσεις, οι πλεονασµοί, το πρωθύστερο (στ. 9), η σύµφυρση
προτάσεων, η χρήση του δυϊκού αριθµού, η συσσώρευση αρνήσεων και οι παρηχήσεις
(π.χ. παρήχηση του -τ- στους στίχους 4-5) κ.λπ. Ο Γ. Ανδρεάδης, σ. 50, γράφει γι. αυτούς
τους στίχους: «Σκεφτείτε, ως ήχο και ως περιεχόµενο, το σφυροκόπηµα των ιάµβων των
εναρκτηρίων λόγων της (της Αντιγόνης) (στ. 1-10). Επιτίθεται κατά του Διός, του
2. Η Ισµήνη δεν εµφανίζεται στη σκηνή µε την ίδια αγωνία που διακατέχει την αδελφή της. Ποια εξήγηση µπορεί να δοθεί στη στάση της; Να σηµειώσετε στα αντίστοιχα τετράγωνα τις σωστές απαντήσεις και να τις αιτιολογήσετε.
α. Δεν είναι πληροφορηµένη, δε γνωρίζει τη διαταγή του Κρέοντα.
β. Η Ισµήνη πρέπει να παρουσιαστεί διαφορετική από την Αντιγόνη. Έτσι εξυπηρετείται η οικονοµία του δράµατος.
γ. Γνωρίζει τις διαταγές του Κρέοντα και έχει ήδη πάρει τις αποφάσεις της, γι. αυτό και εµφανίζεται ψύχραιµη µπροστά στην Αντιγόνη.
δ. Οι αποφάσεις του Κρέοντα τη βρίσκουν σύµφωνη.
3. Τι εκφράζουν τα παρακάτω λόγια έτσι όπως τα διατυπώνει η Αντιγόνη; Να σηµειώσετε τον αριθµό κάθε αποσπάσµατος στο τετράγωνο της στήλης Β στο οποίο αντιστοιχεί και να αιτιολογήσετε µια από τις επιλογές σας.
Α Β
1. οὐδὲν γὰρ οὔτ. ἀλγεινὸν οὔτ. ἄτης ἄτερ ειρωνεία
οὔτ. αἰσχρὸν οὔτ. ἄτιµόν ἐσθ. (= ἐστι) (4-5) περιφρόνηση
προειδοποίηση
2. ................ ἢ σὲ λανθάνει θυµό
πρὸς τοὺς φίλους στείχοντα απελπισία
τῶν ἐχθρῶν κακά; (9-10) απορία
1.3. Γραµµατικές ασκήσεις
1. πόλει, κήρυγµα, στρατηγόν, µῦθος, ἡµέρᾳ, στρατός, νυκτί. Να τοποθετήσετε τα ουσιαστικά στην κατάλληλη στήλη του πίνακα που ακολουθεί.
Α΄ κλίση Β΄ κλίση Γ΄ κλίση
2. Να συµπληρώσετε τις πλάγιες πτώσεις ενικού και πληθυντικού αριθµού των ουσιαστικών:
Ενικός αριθµός
Γεν.
Δοτ. τῇ ἡµέρᾳ τῇ χειρί τῇ πόλει τῇ νυκτί
Αιτ. τὸν στρατηγόν
Πληθυντικός αριθµός
Γεν.
Δοτ.
Αιτ.
3. Να συµπληρώσετε τα παραθετικά των επιθέτων και επιρρηµάτων:
Θετικός Συγκριτικός Υπερθετικός
κοινόν
ἄτιµον
ἀρτίως
µᾶλλον
4. Α. Να σηµειώσετε Χ στη στήλη «σωστό» ή στη στήλη «λάθος», αν η αντίστοιχη πρόταση είναι σωστή ή λαθεµένη.
Σωστό Λάθος
• ἐµοί: είναι προσ. αντωνυµία α΄ προσώπου ! !
• οὐ: είναι αναφορική αντωνυµία ! !
• νῦν: είναι χρονικός σύνδεσµος ! !
• λανθάνει: είναι οριστ. ενεστ. του ρ. λανθάνω ! !
• µᾶλλον: είναι επίρρηµα συγκριτικού βαθµού ! !
• δύο: είναι τακτικό αριθµητικό ! !
• ἡδύς: είναι αρσενικό επιθέτου γ΄ κλίσης ! !
Β. Όπου η πρόταση έχει λάθος, να γράψετε εδώ το σωστό:
.............................................................................................................................................
5. Να γράψετε δίπλα σε κάθε αριθµό της στήλης Α το γράµµα της στήλης
Β που του αντιστοιχεί. (Δύο στοιχεία της στήλης Β περισσεύουν).
Α Β
1. ὁποῖον α. επίθετο β΄ κλίσης
2. αἰσχρόν β. αναφορική αντωνυµία
3. τάφου γ. οριστική παρατατικού
4. ἀρτίως δ. χρονικός ή αιτιολογικός σύνδεσµος
5. ἐπεί ε. ουσιαστικό β΄ κλίσης
6. ἔχεις στ. δεικτική αντωνυµία
7. ἐγώ ζ. οριστική ενεστώτα
η. επίρρηµα
θ. προσωπική αντωνυµία
1.4. Συντακτικές ασκήσεις
1. «ἔχεις τι κεἰσήκουσας; ἢ σὲ λανθάνει πρὸς τοὺς φίλους στείχοντα τῶν ἐχθρῶν κακά;» (9-10):
Να γίνει λεπτοµερής συντακτική ανάλυση.
2. «ἐµοὶ µὲν οὐδεὶς µῦθος, ᾿Αντιγόνη, φίλων οὐθ. ἡδὺς οὔτ. ἀλγεινὸς ἵκετ(ο)» (11-12):
Να εντοπίσετε τους ονοµατικούς οµοιόπτωτους προσδιορισµούς.
3. «ἐπεὶ δὲ φροῦδός ἐστιν ᾿Αργείων στρατὸς ἐν νυκτὶ τῇ νῦν, οὐδὲν οἶδ. ὑπέρτερον,οὔτ. εὐτυχοῦσα ιµᾶλλον οὔτ. ἀτωµένη» (15-17):
Να αναγνωριστεί η συντακτική θέση των υπογραµµισµένων λέξεων.
4. Να συνδέσετε τις λέξεις της στήλης Α µε το χαρακτηρισµό της στήλης Β
που αποδίδει τη συντακτική τους θέση στο κείµενο. (Τρία στοιχεία της
στήλης Β περισσεύουν).
Α Β
᾿Ισµήνης (1) αιτιατική της αναφοράς
Ζεύς (2) επιρρ. προσδιορισµός χρόνου
τῶν σῶν (6) δοτική του χρόνου
σέ (9) επιρρ. προσδιορισµός τρόπου
ἀρτίως (8) δοτική του οργάνου
ἡµέρᾳ (14) αντικείµενο στο λανθάνει
χερί (14) υποκείµενο στο τελεῖ
γενική κτητική
κατηγορηµατικός προσδ. στο κακῶν
επιθετ. προσδιορισµός στο κακῶν
1.5. Λεξιλογικές - Σηµασιολογικές ασκήσεις
1. Να µεταφέρετε στη νέα ελληνική τις παρακάτω φράσεις µε τη σηµασία
που έχουν στο κείµενο:
• ἐµοὶ µὲν οὐδεὶς µῦθος ἵκετο (11-12) ....................................................................
• τῶν σῶν τε κἀµῶν κακῶν (6)..................................................................................
• οὐδὲν οἶδ. ὑπέρτερον (16) ........................................................................................
• ἢ σὲ λανθάνει στείχοντα τῶν ἐχθρῶν κακά (9-10).......................................
• ἐπεὶ φροῦδός ἐστιν ᾿Αργείων στρατός (15) .....................................................
2. Να βρείτε στο κείµενο τα αντίθετα των λέξεων που δίνονται: ἡδύς,ἀτωµένη, τίµιον, ἀγνοῶ, ἡµέρᾳ.
3. αὐτάδελφος, στρατηγός: Αφού γράψετε τα συνθετικά των λέξεων, να σχηµατίσετε οκτώ σύνθετα ουσιαστικά στη νέα ελληνική χρησιµοποιώντας δύο φορές το κάθε συνθετικό.
4. Να εντοπίσετε τις λέξεις του κειµένου που έχουν το ίδιο θέµα (απλό ή σε σύνθεση) µε τις παρακάτω: πεζός, πέδιλο, όψη, οίδηµα, στίχος, τέλος, δηµόσιος.
5. Να γράψετε από ένα συνώνυµο στην αρχαία ελληνική για τις παρακάτω λέξεις: φηµί, οἶδα, αἰσχρός.
6. Από καθένα ρήµα που σας δίνεται να γράψετε δύο παράγωγα στη νέα ελληνική: λανθάνω, φασί, εὐτυχῶ.
7. Να συµπληρώσετε τα κενά µε παράγωγα ή σύνθετα της λέξης ἀδελφός:
α) Τα παιδιά των θείων µας είναι για µας: ............................................................
β) Ένα φιλανθρωπικό σωµατείο λέγεται και: ......................................................
γ) Η ένωση δύο πόλεων µε δεσµούς φιλίας λέγεται: .........................................
δ) Ο φονιάς του αδελφού λέγεται: ............................................................................
ε) Ο καλός φίλος λέγεται και: ......................................................................................
στ) Αυτοί που εργάζονται στην ίδια εργασία: ....................................................
8. Να συνδέσετε τις λέξεις της στήλης Α µε την απόδοσή τους στη νέα ελληνική στη στήλη Β. (Δύο λέξεις της στήλης Β περισσεύουν).
Α Β
1. κάρα α. πριν από λίγο - µόλις
2. οἶδα β. περιφρονηµένος
3. ἀρτίως γ. δυσάρεστος
4. στείχω δ. κεφάλι
5. ἀτῶµαι ε. γνωρίζω
6. ἄτιµος στ. ευχάριστος
7. ἀλγεινός ζ. βλέπω
8. ἡδύς η. δυστυχώ
θ. µετά
ι. έρχοµαι
9. Να σχηµατίσετε παράγωγα και σύνθετα ρήµατα, ουσιαστικά και επίθετα, κάνοντας όλους τους δυνατούς συνδυασµούς µε τις προθέσεις, τα θέµατα του ὁρῶ και τις παραγωγικές καταλήξεις που δίνονται:
διά ὁρά-ω = ὁρῶ - η - (τ)ικός
κατά ὄπ-ωπα - ση - τρον
ἐπί ὄπ-σ-οµαι = ὄψοµαι - ος
περί (ε)ἶδ-ον - της - µα
ἐν - σ(ια) - τος
ὑπέρ
πρό
ὑπό
