11. Στίχοι 441 - 472
11.1. Ερµηνευτικές ερωτήσεις ανοικτού τύπου (ανάπτυξης και σύντοµης απάντησης)
1. Η Αντιγόνη οδηγείται από το φύλακα µπροστά στον Κρέοντα σιωπηλή και µε σκυφτό το κεφάλι. Πώς εξηγείτε αυτή της τη στάση και πώς νοµίζετε ότι την αντιλαµβάνεται ο Κρέων (441-442)27;
2. Τι επιδιώκει να µάθει µε τις ερωτήσεις του ο Κρέων από την Αντιγόνη και σε τι αποσκοπεί µ’ αυτή την ανάκριση28;
3. Με ποια επιχειρήµατα υπερασπίζεται η Αντιγόνη την πράξη της µπροστά στον Κρέοντα;
4. Πώς ορίζεται η σχέση ανάµεσα στο θείο και στον ανθρώπινο νόµο, σύµφωνα µε τις απόψεις που διατυπώνει γι’ αυτό το θέµα η Αντιγόνη;
5. Στις φιλοσοφικές αναζητήσεις της εποχής του σχετικά µε την υπεροχή του γραπτού ή άγραφου νόµου παίρνει µέρος και ο Σοφοκλής µε το έργο του Ἀντιγόνη. Ποια άποψη υπερασπίζεται; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.
6. Ποια στάση διαµορφώνει η Αντιγόνη µπροστά στον πιθανό πρόωρο θάνατό της και πώς τη δικαιολογεί (460-464);
7. Αντιµετώπισε η Αντιγόνη αρχικά το δίληµµα σε ποιο νόµο θα έπρεπε να υπακούσει (του Κρέοντα ή των θεών) ή επέλεξε να ακολουθήσει το θεϊκό νόµο χωρίς προηγουµένως να σκεφθεί τις συνέπειες από την παραβίαση των διαταγών του βασιλιά; Σε ποια συµπεράσµατα καταλήγει κανείς
λαµβάνοντας υπόψη του τη µέχρι τώρα εξέλιξη του δράµατος29;
27 Η Αντιγόνη σκύβει το κεφάλι, επειδή είναι βυθισµένη στις σκέψεις της και όχι από
αίσθηµα ενοχής ή φόβο. Αγνοεί τον Κρέοντα όπως και τις διαταγές του. Τον περιφρονεί
και πιθανόν να µη θέλει να τον βλέπει. Ο Κρέων µάλλον πιστεύει ότι η στάση της
Αντιγόνης φανερώνει την ενοχή και το φόβο της. Η σιωπή στο θέατρο είναι δραµατικό
στοιχείο που διεγείρει την προσοχή του θεατή. Βλ. και διδακτικό βιβλίο, σ. 161.
28 Θέλει τη δηµόσια οµολογία της Αντιγόνης ενώπιον όλων. Θέλει να αποδείξει πόσο
κακός είναι ο χαρακτήρας της, πόσο πολύ κινδυνεύει η πόλη από τέτοια άτοµα. Μπορεί
έτσι να στηρίξει και ηθικά τη θανατική της καταδίκη. Ίσως και να εύχεται να αγνοούσε
η Αντιγόνη τη διαταγή του όχι για να µετριαστεί η ποινή της µε το ελαφρυντικό της
άγνοιας (δεν υπάρχει τέτοια ένδειξη στο κείµενο), αλλά για να νιώσει την εξουσία του
πιο ασφαλή (στ. 482-485, 532-533).
29 Για την Αντιγόνη δεν υπήρξε κανένα δίληµµα. Οι τόσες συµφορές που βάρυναν την
οικογένειά της και η εκπλήρωση του χρέους της την οδήγησαν στην απόφαση να
πεθάνει. Ήταν µια λύση που την προτιµούσε και τη θεωρούσε µικρότερο κακό από το
να δεχθεί τις αποφάσεις του Κρέοντα. Με αυτές τις σκέψεις αγνοεί τις απειλές του
βασιλιά ότι θα τη θανατώσει.
8. Να εντοπίσετε τα σηµεία του κειµένου, όπου η Αντιγόνη αξιολογεί τιςδιαταγές του Κρέοντα (458-464) και χαρακτηρίζει τον ίδιο.
α) Να επισηµάνετε την κριτική που ασκεί στον Κρέοντα.
β) Ποια εντύπωση σχηµατίζει κανείς για την Αντιγόνη ακούγοντάς την
να µιλά µε αυτό τον τρόπο στον ανώτατο άρχοντα της πόλης;
γ) Γιατί νοµίζετε ότι ο Σοφοκλής παρουσιάζει µε αυτόν τον τρόπο το
χαρακτήρα της ηρωίδας30;
9. Στο λόγο της η Αντιγόνη δεν προβάλλει ως κίνητρο της πράξης της την αδελφική αγάπη (όπως στον πρόλογο), αλλά την πίστη της στους νόµους των θεών. Ποιοι λόγοι οδηγούν, κατά την άποψή σας, την
Αντιγόνη να επιλέξει αυτή την τακτική αντιπαράθεσης µε τονΚρέοντα31;
30 Τα σηµεία του κειµένου είναι οι στίχοι 453-454, 458-459 και 470.
α) Οι διαταγές του δεν µπορεί να είναι ανώτερες από το θείο νόµο. Ο ίδιος
χαρακτηρίζεται εγωιστής και ανόητος, αν πιστεύει ότι η πράξη της ήταν ανόητη. β)
Φαίνεται τολµηρή, σκληρή, πολύ θαρραλέα και ισχυρογνώµων. γ) Εξυπηρετεί την
οικονοµία του δράµατος. Αντιγόνη και Κρέων υπερασπίζονται δυο διαφορετικές αξίες.
Η µετωπική σύγκρουση µεταξύ τους δείχνει το πρακτικό αποτέλεσµα της ιδεολογικής
και ηθικής σύγκρουσης (ανάµεσα σε γραπτούς και άγραφους νόµους) που είναι ήδη από
την αρχή του δράµατος δεδοµένη. Στο σηµείο αυτό κορυφώνεται η σύγκρουση και µε
την καταδίκη της Αντιγόνης σε θάνατο αποκτά έντονο δραµατικό χαρακτήρα. Η
παράτολµη στάση της, της περιφρόνησης των γραπτών νόµων, µπορεί να δηµιουργήσει
προς στιγµήν την εντύπωση ότι ο Κρέων έχει δίκιο κι αυτή άδικο. Ο Σοφοκλής µε τη
σύγκρουση των συναισθηµάτων και των έντονων χαρακτήρων, θέλει να δείξει ότι η
αλήθεια χάνεται από τα µάτια των θεατών, όπως έχει χαθεί και από τα µάτια του
Κρέοντα. Και αυτός πιστεύει ότι έχει δίκιο. Το ότι η πρώτη εντύπωση είναι απατηλή θα
αποκαλυφθεί λίγο αργότερα, όταν πλέον θα είναι πολύ αργά για τον Κρέοντα. Ο
θεατής θα διαπιστώσει µε δέος την τραγική του µοίρα.
31 Η Αντιγόνη δεν απολογείται, δεν αναζητά δικαιολογίες και ελαφρυντικά, δε θέλει να
συγκινήσει τον Κρέοντα, δεν την ενδιαφέρει καν η άποψή του. Γι’ αυτήν τα κίνητρά της
είναι αυτονόητα και δεν έχουν να κάνουν µονάχα µε την αδελφική αγάπη. Οι αξίες
όµως, µε τις οποίες θέλει να δικαιώσει δηµόσια την πράξη της, θα έπρεπε να είναι το
ίδιο ισχυρές ή και ισχυρότερες ακόµη από αυτές που αντιπροσωπεύει ο Κρέοντας. Οι
νόµοι των θεών βρίσκονται πάνω από τους νόµους των ανθρώπων κι έτσι το δίκιο είναι
µε το µέρος της. Η αγάπη προς τον αδελφό της θα µπορούσε να θεωρηθεί ως µια καλή
δικαιολογία για την «παράνοµη» πράξη της και θα της έδινε, ίσως, πολλά ελαφρυντικά.
Θα ήταν ένα ευγενές κίνητρο, αλλά τίποτε παραπάνω. Η υπακοή όµως στους νόµους
των θεών είναι ανάγκη και όχι κίνητρο. Και σε µια αντιπαράθεση µε τον Κρέοντα µόνο
ο σεβασµός προς τους νόµους των θεών θα δικαίωνε πλήρως την παρακοή της απέναντι
στην κοσµική του εξουσία.
10. Να συγκρίνετε τις απόψεις που προβάλλει η Αντιγόνη για το άγραφο δίκαιο µε την άποψη του Οδυσσέα στον Αἴαντα του Σοφοκλή32. Αφού µελετήσετε και όσα υποστηρίζει ο Πλάτων στους Νόµους και ο Περικλής στον Ἐπιτάφιο33, να γράψετε ποια θα ήταν η θέση των Αθηναίων θεατών στην αντιπαράθεση Αντιγόνης - Κρέοντα σχετικά µε το άγραφο και το γραπτό δίκαιο.
11. Πώς χαρακτηρίζει ο χορός (στ. 471-472) την πράξη και τη συµπεριφορά της Αντιγόνης; Νοµίζετε ότι συµφωνεί µαζί της ή την αποδοκιµάζει; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.
12. Να γράψετε µε δικά σας λόγια την απάντηση της Αντιγόνης στον Κρέοντα. Να αποδώσετε µε το κείµενό σας την ένταση των συναισθηµάτων και το ύφος της Αντιγόνης.
13. Όσοι µαθητές επιθυµείτε, να υποδυθείτε ανά ζεύγη τους ρόλους της Αντιγόνης και του Κρέοντα στην τάξη. Στη συνέχεια:
α) Να συζητήσετε τις αδυναµίες ή τις ιδιαιτερότητες που παρουσιάζουν οι χαρακτήρες του ενός και του άλλου.
β) Να εντοπίσετε τα σηµεία του κειµένου που λειτουργούν και ως σκηνοθετικές οδηγίες (λέξεις, φράσεις, σηµεία στίξης, ποιόν ενεργείας του ρήµατος) και να εξηγήσετε ποιες είναι οι οδηγίες
αυτές.
γ) Να σηµειώσετε σε ποια σηµεία του κειµένου παρατηρείτε ύψωση του τόνου (ανέβασµα της φωνής) και να εξηγήσετε τι δηλώνει κάθε φορά.
32 Βλ. Παράλληλα κείµενα, αρ. ΙΙΙ, 1.
33 Βλ. Παράλληλα κείµενα, αρ. ΙΙΙ, 2, 3.
11.2. Ερµηνευτικές ερωτήσεις κλειστού τύπου ή συνδυασµός ανοικτού και κλειστού τύπου
1. Α. Να επιβεβαιώσετε ή να απορρίψετε το περιεχόµενο των παρακάτω προτάσεων, σηµειώνοντας Χ στο αντίστοιχο τετράγωνο.
καὶ φηµὶ δρᾶσαι κοὐκ ἀπαρνοῦµαι τὸ µή (443). Με τη φράση αυτή η Αντιγόνη:
Σωστό Λάθος
α) Αρνείται ότι παραβίασε τη διαταγή του Κρέοντα.
β) Απαντά µε θάρρος στον Κρέοντα.
γ) Αρνείται να απαντήσει στον Κρέοντα.
δ) Αναλαµβάνει στο ακέραιο τις ευθύνες της πράξης της.
ε) Αποδεικνύει τη γενναιότητα του χαρακτήρα της.
Β. Να αιτιολογήσετε µια πρόταση που χαρακτηρίσατε σωστή.
2. Να συνδέσετε κάθε φράση της Α στήλης µε το σχήµα λόγου της Β στήλης που της αντιστοιχεί. (Δυο στοιχεία της στήλης Β περισσεύουν).
Α Β
µὴ µῆκος, ἀλλὰ συντόµως (446) πλεονασµόςἔξω βαρείας αἰτίας ἐλεύθερον (445) σχήµα εκ παραλλήλου
θεῶν νόµιµα δύνασθαι ... ὑπερδραµεῖν (455) επανάληψη
µῶρα δρῶσα ... µώρῳ µωρίαν ὀφλισκάνω υποφορά
(469-470) µεταφορά
παροµοίωση
11.3. Γραµµατικές ασκήσεις
1. σὺ µὲν κοµίζοις ἂν σεαυτὸν ᾗ θέλεις (444): Να γράψετε το στίχο µεταφέροντας τους ρηµατικούς τύπους στο β΄ πληθυντικό πρόσωπο αορίστου (στην ίδια έγκλιση).
2. κοµίζοις: Να κλίνετε τον µέλλοντα στην οριστική και ευκτική.
3. Στους στίχους 441-449 υπάρχουν τέσσερα απαρέµφατα. Να τααναγνωρίσετε και να τα µεταφέρετε στους άλλους χρόνους της ίδιας φωνής.
4. λέγω, δύνασθαι, ἐφάνη: Να συµπληρώσετε το β΄ ενικό πρόσωπο του παθητικού µέλλοντα και αορίστου των παραπάνω ρηµατικών τύπων στην οριστική και ευκτική.
Παθητικός Μέλλων Παθητικός Αόριστος
Οριστική Ευκτική Οριστική Ευκτική
5. καὶ δῆτ’ ἐτόλµας τούσδ’ ὑπερβαίνειν νόµους (449): Να ξαναγράψετε το στίχο µεταφέροντας:
α) όλους τους κλιτούς τύπους στον αντίθετο αριθµό,
β) το ρ. ἐτόλµας στο γ΄ ενικό και πληθυντικό όλων των εγκλίσεων του ενεστώτα.
6. Να µεταφέρετε τους παρακάτω ρηµατικούς τύπους στο α΄ ενικό πρόσωπο των χρόνων και εγκλίσεων που ζητούνται:
Οριστική Ενεστώτα
Υποτακτική Ενεστώτα
Ευκτική Ενεστώτα
Οριστική Παρατατικού
κοµίζοις,θέλεις,ὥρισεν,ᾠόµην,δύνασθαι,τυχεῖν
7. α) Να συµπληρώσετε τα υπόλοιπα γένη των επιθέτων στην ίδια πτώση
και αριθµό:
Αρσενικό Θηλυκό Ουδέτερο
ἐλεύθερον
ξύνοικος
ἐµφανῆ
ἄγραπτα
ἀσφαλῆ
β) ἐµφανῆ: Να κλίνετε το επίθετο στα τρία γένη.
11.4. Συντακτικές ασκήσεις
1. Να γίνει συντακτική αναγνώριση των µετοχών της ενότητας.
2. οὐ γάρ τι νῦν γε κἀχθές, ἀλλ’ ἀεί ποτε
ζῇ ταῦτα .............................................. (456-457)
Να βρείτε το υποκείµενο του ρήµατος και να αναφέρετε ποιο συντακτικό φαινόµενο παρατηρείτε.
3. ……………………………… εἰ τὸν ἐξ ἐµῆς
µητρὸς θανόντ’ ἄθαπτον ἠνσχόµην νέκυν,
κείνοις ἂν ἤλγουν (466-467)
Να γράψετε την υπόθεση και την απόδοση του υποθετικού λόγου και να τον χαρακτηρίσετε.
11.5. Λεξιλογικές - Σηµασιολογικές ασκήσεις
1. Να µεταφέρετε στη νέα ελληνική τις παρακάτω φράσεις και προτάσεις
µε τη σηµασία που έχουν στο κείµενο:
• ἔξω βαρείας αἰτίας (445) ..........................................................................................
• ἡ ξύνοικος τῶν κάτω θεῶν Δίκη (451)...............................................................
• (οὐκ ἔµελλον ἐγὼ) τὴν δίκην δώσειν (459-460).............................................
• τοῖσδε οὐκ ἀλγύνοµαι (468)....................................................................................
• σχεδόν τι µώρῳ µωρίαν ὀφλισκάνω (470) .......................................................
2. Να γράψετε συνώνυµα των παρακάτω λέξεων στην αρχαία ελληνική:
φηµί, δρῶ, οἶδα, θνῄσκω, ἀλγῶ, ὀφλισκάνω, οἴοµαι.
3. νεύουσαν, δρᾶσαι, λέγω, ἐτόλµας, ἠν(ε)σχόµην:
α) Από τα ρήµατα που σας δίνονται να σχηµατίσετε παράγωγα ουσιαστικά και επίθετα, όπου υπάρχουν, στα νέα ελληνικά.
β) Να συνδυάσετε τρία επίθετα µε ουσιαστικά και να σχηµατίσετε ονοµατικά σύνολα.
4. Να συνδέσετε τις λέξεις της στήλης Α µε την απόδοσή τους στη νέα ελληνική στη στήλη Β. (Δύο λέξεις της στήλης Β περισσεύουν).
Α Β
1. ἀλγύνοµαι α. σταθερός
2. ἀσφαλής β. θάνατος
3. µόρος γ. θλίβοµαι
4. δεῖµα δ. ανοησία
5. µέλλω ε. αφοβία
6. µωρία στ. λύπη
ζ. φόβος
η. σκοπεύω
12. Στίχοι 473 - 507
12.1. Ερµηνευτικές ερωτήσεις ανοικτού τύπου
(ανάπτυξης και σύντοµης απάντησης)
1. Από τα λόγια του Κρέοντα (473-496) να επισηµάνετε τα στοιχεία που
αποδίδουν το ήθος του και να τον χαρακτηρίσετε.
2. Πώς εξηγείτε το γεγονός ότι ο Κρέων, ενώ αρχικά είχε απευθύνει τις ερωτήσεις του στην Αντιγόνη, µετά τα τελευταία της λόγια δεν απευθύνεται πλέον σ’ αυτή, αλλά στο χορό34;
3. Με ποιες παρατηρήσεις του προσπαθεί ο Κρέων να κάµψει την αγέρωχη στάση της Αντιγόνης στους στίχους 473-478 και να την τροµοκρατήσει; Πόσο αποτελεσµατική είναι αυτή η προσπάθειά του;
Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας µε στοιχεία του κειµένου.
4. Να ερµηνεύσετε τα λόγια του Κρέοντα στους στίχους 473-478 έτσι ώστε να γίνει φανερή η τραγική ειρωνεία.
5. Ποιες κατηγορίες προσάπτει συνολικά ο Κρέων στην Αντιγόνη στην προσπάθειά του να µην αφήσει καµιά αµφιβολία ότι η ποινή που της επιβάλλει είναι δίκαιη35;
6. Εξετάζοντας τα λόγια του Κρέοντα στους στίχους 473-496, να αναφέρετε τα σφάλµατα που διαπράττει και που θα τον οδηγήσουν στο τραγικό του τέλος36.
7. ΄Εχοντας υπόψη τη µακρά δηµοκρατική παράδοση της Αθήνας, ποια απήχηση εκτιµάτε ότι είχε στους Αθηναίους η άποψη του Κρέοντα, ότι ο πολίτης είναι δούλος των αρχόντων;
34 Φαινοµενικά η απάντησή του απευθύνεται στο χορό, ενώ πραγµατικός αποδέκτης της
είναι η Αντιγόνη (και οποιοσδήποτε αµφισβητεί την εξουσία του). Με τον τρόπο αυτό:
α) Την περιφρονεί επιδεικτικά. β) Θεωρεί αδιανόητο να του συµπεριφέρεται ένας
κατώτερός του κατ’ αυτόν τον τρόπο και γι’ αυτό την αγνοεί. γ) Θεωρεί ότι ο χορός δεν
αποδοκίµασε όσο θα έπρεπε τα λόγια της και θέλει να του τονίσει το µέγεθος της ενοχής
της.
35 α) Παράκουσε τις εντολές του. β) Είχε το θράσος να καυχηθεί για την πράξη της
δηµοσίως χωρίς να δείξει καµία µεταµέλεια. γ) Είχε το θράσος, αυτή, µια γυναίκα, να
αµφισβητήσει τις αποφάσεις ενός άντρα και βασιλιά.
36 α) Αγνοεί τους νόµους των θεών για την ταφή των νεκρών. β) Περιφρονεί µε την
απόφασή του τον ἑρκεῖο Δία, τον προστάτη της οικογένειας. γ) Κατηγορεί άδικα και
χωρίς κανένα αποδεικτικό στοιχείο την Ισµήνη ότι παραβίασε τις εντολές του.
8. Να εξηγήσετε ποιοι παράγοντες εµποδίζουν τον Κρέοντα να κρίνει την πράξη της Αντιγόνης ψύχραιµα και να αποφύγει τα σφάλµατα που θα του προξενήσουν στο τέλος τόσες συµφορές37.
9. Ποια είναι η σηµασία της λέξης ἀνήρ, όπως τη χρησιµοποιεί ο Κρέων στο στίχο 484; Τι δηλώνει η επανάληψή της και µάλιστα στον ίδιο στίχο;
10. Ποιες κοινωνικές αντιλήψεις για τη θέση της γυναίκας εκφράζονται στα λόγια του Κρέοντα για την Αντιγόνη;
11. Πώς κατέληξε ο Κρέων στο συµπέρασµα ότι συνεργός στην ταφή ήταν και η Ισµήνη; Να ελέγξετε το συλλογισµό του και να αποκαλύψετε τις αδυναµίες του.
12. Ποια είναι η ὕβρις της Αντιγόνης στην οποία αναφέρεται ο Κρέων στο στίχο 482;
13. Να συγκεντρώσετε τις αποφθεγµατικές προτάσεις του Κρέοντα στους στίχους 473-496 και να αποδώσετε τη σηµασία τους.
14. Να περιγράψετε την ψυχική κατάσταση του Κρέοντα, όπως αυτή διακρίνεται στους στίχους 473-496. Ποια συµπεράσµατα βγάζετε για το χαρακτήρα του;
15. Με θέµα τη σύγκρουση ανάµεσα στον Κρέοντα και στην Αντιγόνη, να δηµιουργήσετε, όσοι από τους µαθητές επιθυµείτε, ελεύθερη σύνθεση για αφίσα, µε στόχο την αναγγελία παράστασης της τραγωδίας του Σοφοκλή Ἀντιγόνη.
16. θέλεις τι µεῖζον, τί δῆτα µέλλεις; (497, 499): Ποιο νόηµα αποκτούν τα λόγια της Αντιγόνης στην περίπτωση αυτή; Να αναφερθείτε στο ύφος της ηρωίδας και να το αιτιολογήσετε38.
37 α) Η δέσµευση που ανέλαβε µε τις προγραµµατικές του δηλώσεις. β) Η υπεροψία και η
αλαζονεία, που ενισχύεται από το βασιλικό αξίωµα· βάζει τον εαυτό του και τις αποφάσεις
του πάνω από όλους και όλα. γ) Ο υπερτροφικός εγωισµός του και η υπερηφάνειά του:
Θεωρεί προσωπική προσβολή την παραβίαση των διαταγών του και χάνει εντελώς την
ψυχραιµία του, όταν διαπιστώνει ότι είναι γυναίκα αυτή που τις παραβιάζει. δ) Η
αυταρχική νοοτροπία του κατά την άσκηση της εξουσίας: Ο πολίτης είναι δούλος του
άρχοντα.
38 Αποτελούν πρόκληση, σαρκασµό και ειρωνεία για τον Κρέοντα. Διαµορφώνουν ανάλο-
γα το ύφος της ηρωίδας. Αυτό το φραστικό «όπλο» επιλέγει η Αντιγόνη απέναντι στο
βασιλιά α) επειδή ταιριάζει στο χαρακτήρα της, β) για να του δείξει την περιφρόνησή
της, γ) για να τον εξευτελίσει στα µάτια των πολιτών της Θήβας, δ) επειδή εκµηδενίζει το φόβο της θανατικής ποινής και έτσι του αφαιρεί και την τελευταία ικανοποίηση, ότι
µε την απειλή του θανάτου θα την κάνει να λυγίσει.
17. Πώς βλέπει η Αντιγόνη τον τρόπο που ασκεί την εξουσία ο Κρέων και ποια χαρακτηριστικά του αποδίδει στους στίχους 505-507;
18. Ποια είναι η γνώµη του χορού για τις αποφάσεις του Κρέοντα σύµφωνα µε την άποψη της Αντιγόνης;
19. Γιατί ο χορός αποφεύγει να εκφράσει ανοιχτά την άποψή του για την πράξη της Αντιγόνης;
20. καίτοι πόθεν κλέος γ’ ἂν εὐκλεέστερον
κατέσχον ἢ τὸν αὐτάδελφον ἐν τάφῳ // τιθεῖσα;
Ποια αντίληψη για τη φήµη ή την υστεροφηµία του ανθρώπου εκφράζουν οι παραπάνω στίχοι; Αφού ερευνήσετε για το ίδιο θέµα στον Όµηρο, να εκτιµήσετε πόσο έχει επηρεαστεί ο Σοφοκλής από την οµηρική παράδοση39.
12.2. Ερµηνευτικές ερωτήσεις κλειστού τύπου ή συνδυασµός ανοικτού και κλειστού τύπου
1. Α. Να σηµειώσετε ποια από τα ακόλουθα επιχειρήµατα του Κρέοντα δεν έχουν, κατά τη γνώµη σας, λογική βάση.
α) Ο άνθρωπος που επιδεικνύει υπερβολικό θάρρος αναπόφευκτα στο τέλος κάµπτεται.
β) Δεν είναι σωστό να καυχιέται όποιος είναι δούλος των άλλων.
γ) Η Αντιγόνη αυθαδίασε µε την περιφρόνηση που επιδεικνύει στο νόµο της πόλης.
δ) Η αυθάδεια της Αντιγόνης κορυφώνεται όταν επαίρεται για την πράξη της.
ε) Αν η Αντιγόνη έµενε ατιµώρητη, ο Κρέων θα αντιµετώπιζε τη µοµφή της δειλίας.
στ) Η Αντιγόνη θα τιµωρηθεί σκληρά, γιατί έχει παραβεί τους νόµους της πολιτείας.
39 Για τη µελέτη στον Όµηρο, βλ.: α) Οµήρου Ιλιάδα, Ε 3, 273, Ζ 446, Η 91,451, Θ 192, Ι
413, 415, Κ 212, Ρ 16, 131, 232, Σ 121, Ψ 280. β) Οµήρου Οδύσσεια, α 97, 247, 354, β 132-
133, γ 81, 397, δ 593, 737, ξ 379, τ 107. Βλ. επίσης Ηροδότου Ἱστορίαι, Θ 78-79.
Β. Να αιτιολογήσετε τις επιλογές σας.
92. Να επιβεβαιώσετε ή να απορρίψετε το περιεχόµενο των παρακάτω προτάσεων, σηµειώνοντας Χ στο αντίστοιχο τετράγωνο.
Ο Κρέων απευθυνόµενος στο χορό (473-507):
Σωστό Λάθος
α) Δηλώνει την απόφασή του να τιµωρήσει και τις δύο αδελφές.
β) Τονίζει ότι κανένας συγγενικός δεσµός δε θα τον επηρεάσει στην απόφασή του.
γ) Παρουσιάζεται ως αδιαµφισβήτητος φύλακας του θεϊκού νόµου.
δ) Αναγνωρίζει τα ίδια δικαιώµατα στον άντρα και στη γυναίκα.
ε) Παρουσιάζει την Ισµήνη ως συνυπεύθυνη.
στ) Θέλει να εκφοβίσει τους πολιτικούς του αντιπάλους.
Β. Να αιτιολογήσετε µια σωστή πρόταση.
12.3. Γραµµατικές ασκήσεις
1. πίπτειν, φρονεῖν, ὑβρίζειν, ὑπερβαίνουσα, βουλεῦσαι, καλεῖτε, εἶδον,
µισῶ, θέλῃ: Να τοποθετήσετε τους ρηµατικούς τύπους στην κατάλληλη στήλη του πίνακα που ακολουθεί:
Οριστική Ενεστώτα.........................................................................................
Υποτακτ.Ενεστώτα.........................................................................................
Προστ.Ενεστώτα...........................................................................................
Απαρέµφ.Ενεστώτα.........................................................................................
ΜετοχήΕνεστώτα...........................................................................................
Οριστική β΄ Αορ............................................................................................
Απαρέµφ. α΄ Αορ............................................................................................
2. σκληρὰ φρονήµατα, ἐγκρατέστατον σίδηρον, µόρου κακίστου: Να γράψετε τις συνεκφορές στις πλάγιες πτώσεις ενικού και πληθυντικού αριθµού.
3. ἀρτίως, µέγα, κακίστου, ἐγκρατέστατον: Να γράψετε τα παραπάνω επίθετα και επιρρήµατα στη σωστή θέση του πίνακα και να συµπληρώσετε τους άλλους βαθµούς.
Θετικός Συγκριτικός Υπερθετικός
................................................................................................................
................................................................................................................
................................................................................................................
................................................................................................................
4. νόµους ὑπερβαίνουσα τοὺς προκειµένους (481)
ἐγὼ µὲν οὐκ ἀνήρ, αὕτη δ’ ἀνήρ (489)
θέλεις τι µεῖζον (497)
εἰ µὴ γλῶσσαν ἐγκλῄοι φόβος (505):
Στις παραπάνω φράσεις να µεταφερθούν όλοι οι κλιτοί τύποι στον αντίθετο αριθµό.
5. α) ἐπεὶ δέδρακεν: Να µεταφέρετε το ρήµα στην οριστική όλων των χρόνων.
β) δεδρακυῖαν γελᾶν: Να γράψετε το απαρέµφατο στον αόριστο.
6. Να κάνετε γραµµατική αναγνώριση των λέξεων της στήλης Α, συνδέοντάς τες µε τα στοιχεία της στήλης Β που τους αντιστοιχούν. (Δύο στοιχεία της στήλης Β περισσεύουν).
Α Β
1. καλλύνειν α. επίρρηµα υπερθ. βαθµού
2. ὅστις β. απαρέµφατο ενεστώτα
3. τούτοις γ. ουσιαστικό γ΄ κλίσης
4. ὕβρις δ. επίρρηµα θετικού βαθµού
5. ἐπαιτιῶµαι ε. µετοχή µέλλοντα
6. µάλιστα στ. µετοχή ενεστώτα
7. ὀρθῶς ζ. οριστική ενεστώτα
8. θυµουµένους η. δεικτική αντωνυµία
θ. επίρρηµα συγκρ. βαθµού
ι. αναφορική αντωνυµία
12.4. Συντακτικές ασκήσεις
1. ἀλλ’ ἴσθι τοι τὰ σκλήρ’ ἄγαν φρονήµατα πίπτειν µάλιστα (473-474)
αὕτη δ’ ὑβρίζειν µὲν τότ’ ἐξηπίστατο,
νόµους ὑπερβαίνουσα τοὺς προκειµένους (480-481)
φιλεῖ δ’ ὁ θυµὸς πρόσθεν ᾑρῆσθαι κλοπεὺς
τῶν µηδὲν ὀρθῶς ἐν σκότῳ τεχνωµένων (493-494):
Να χαρακτηρίσετε τα απαρέµφατα και τις µετοχές των προτάσεων και να γράψετε το υποκείµενό τους.
2. εἴτ’ ἀδελφῆς (οὖσα θυγάτηρ) εἴθ’ ὁµαιµονεστέρα τοῦ παντὸς ἡµῖν Ζηνὸς Ἑρκείου κυρεῖ (486-487):
Να γίνει συντακτική αναγνώριση των υπογραµµισµένων λέξεων.
3. ἔσω γὰρ εἶδον ἀρτίωςλυσσῶσαν αὐτὴν οὐδ’ ἐπήβολον φρενῶν (οὖσαν) (491-492):
Να γίνει λεπτοµερής συντακτική ανάλυση.
4. Να κάνετε συντακτική αναγνώριση των λέξεων της στήλης Α, συνδέοντάς τες µε τα στοιχεία της στήλης Β που τους αντιστοιχούν. (Δύο στοιχεία της στήλης Β περισσεύουν).
Α Β
1. ἄγαν (473) α. επιθετική µετοχή
2. περισκελῆ (475) β. αντικείµενο στο κείσεται
3. τοὺς θυµουµένους (477) γ. υποκείµενο στο κείσεται
4. δοῦλος (479) δ. προληπ. κατηγ. στο τὸν σίδηρον
5. νόµους (481) ε. τελικό απαρ., αντικ. στο θέλῃ
6. κράτη (485) στ. κατηγορούµενο στο ὅστις
7. καλλύνειν (496) ζ. επιρρηµ. προσδ. ποσού
η. επίρρηµ. προσδιορ. χρόνου
θ. αντικείµενο στο ὑπερβαίνουσα
12.5. Λεξιλογικές - Σηµασιολογικές ασκήσεις
1. Να µεταφέρετε στη νέα ελληνική τις παρακάτω φράσεις και προτάσεις µε τη σηµασία που έχουν στο κείµενο:
• οὐ γὰρ ἐκπέλει φρονεῖν µέγ’ ὁ δοῦλος (478-479) ..........................................
• οἶδα τοὺς θυµουµένους ἵππους καταρτυθέντας (477-478)........................
• τί δῆτα µέλλεις; (499) .................................................................................................
• κείνην ἴσον ἐπαιτιῶµαι (489-490)........................................................................
• κἄξεστιν αὐτῇ δρᾶν (507) ........................................................................................
2. Να βρείτε τις λέξεις του κειµένου που έχουν ετυµολογική συγγένεια µε τα ακόλουθα ουσιαστικά: ρήγµα, θυµός, φρόνηµα, δράστης, άλωση, το κάλλος, κλήση, κατοχή.
3. α) αἱρῶ, αἱροῦµαι: Να συνθέσετε τα ρήµατα µε προθέσεις και να γράψετε µε αυτά σύντοµες προτάσεις.
β) αἴρω, αἴροµαι: Χρησιµοποιώντας τα ρήµατα είτε απλά είτε σε σύνθεση µε προθέσεις, να γράψετε σύντοµες προτάσεις στη νέα ελληνική.
4. Να συνδέσετε τις λέξεις της στήλης Α µε την απόδοσή τους στη νέα ελληνική στη στήλη Β. (Δύο λέξεις της στήλης Β περισσεύουν).
Α Β
1. ἐγκρατής α. πλησίον
2. θυµοῦµαι β. συγγενείς
3. πέλας γ. ενθυµούµαι
4. ὑπερβαίνω δ. σκληρός
5. ὁµαίµονες ε. διαβαίνω
στ. οργίζοµαι
ζ. παραβαίνω
5. Α. Να συµπληρώσετε τα κενά ακολουθώντας το παράδειγµα:
ἀνά + αἱρῶ = αναιρώ - αναίρεση
ἐκ + αἱρῶ = ……...............................……………………
κατά + αἱρῶ = ……...............................……………………
σύν + αἱρῶ = ……...............................……………………
διά + αἱρῶ = ……...............................……………………
ἀπό + αἱρῶ = ……...............................……………………
ὑπό + ἐκ + αἱρῶ = …….......................……………………
πρό + αἱροῦµαι = .....………....................……………….
Β. Να χρησιµοποιήσετε τα ουσιαστικά που γράψατε σε λεκτικά σύνολα, π.χ. η αναίρεση της απόφασης.
