Αδίδακτο Κείμενο, Ζ' Ενότητα , Ισοκράτης, Ευαγόρας (9 - 10)

ΚΕΙΜΕΝΟ

[9] τοῖς μὲν γὰρ  ποιηταῖς πολλοὶ δέδονται κόσμοι· καὶ γὰρ πλησιάζοντας τοὺς θεοὺς τοῖς ἀνθρώποις οἷόν τ’ αὐτοῖς ποιῆσαι καὶ διαλεγομένους καὶ συναγωνιζομένους οἷς ἂν βουληθῶσι, καὶ περὶ τούτων δηλῶσαι μὴ μόνον τοῖς τεταγμένοις ὀνόμασιν, ἀλλὰ τὰ μὲν ξένοις, τὰ δὲ καινοῖς, τὰ δὲ μεταφοραῖς, καὶ μηδὲν παραλιπεῖν, ἀλλὰ πᾶσι τοῖς εἴδεσι διαποικῖλαι τὴν ποίησιν· [10] τοῖς δὲ περὶ τοὺς λόγους οὐδὲν ἔξεστιν τῶν τοιούτων, ἀλλ’ ἀποτόμως καὶ τῶν ὀνομάτων τοῖς πολιτικοῖς μόνον καὶ τῶν ἐνθυμημάτων τοῖς περὶ αὐτὰς τὰς πράξεις ἀναγκαῖόν ἐστι χρῆσθαι. πρὸς δὲ τούτοις οἱ μὲν μετὰ μέτρων καὶ ῥυθμῶν ἅπαντα ποιοῦσιν, οἱ δ’ οὐδενὸς τούτων κοινωνοῦσιν· ἃ τοσαύτην ἔχει χάριν, ὥστ’ ἂν καὶ τῇ λέξει καὶ τοῖς ἐνθυμήμασιν ἔχῃ κακῶς, ὅμως αὐταῖς ταῖς εὐρυθμίαις καὶ ταῖς  συμμετρίαις ψυχαγωγοῦσι τοὺς ἀκούοντας.

ΙΣΟΚΡΑΤΗΣ, ΕΥΑΓΟΡΑΣ  (9 - 10)

2. ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ

κόσμος πολύς δέδοται τινί   : παρέχεται σε κάποιον στολίδι, δυνατότητα/μπορεί να στολίσει τα λόγια του με πολλούς τρόπους.

τάττομαι : ορίζομαι, τοποθετούμαι

διαποικίλλω : στολίζω, εξωραΐζω

ἀποτόμως : απόλυτα

τά πολιτικά : τα υπάρχοντα

ἐνθύμημα : συλλογισμός , επιχείρημα, επινόηση

τά περὶ τὰς πράξεις : τα σχετιζόμενα με τα πράγματα

ψυχαγωγῶ τινά : τέρπω, ικανοποιώ

3. Παρατηρήσεις

1.Να γραφεί η μετάφραση του κειμένου:

 

ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟ 

Η δοτική ως επιρρηματικός προσδιορισμός μπορεί να δηλώνει:
(α) τόπο. Η επιρρηματική δοτική του τόπου χρησιμοποιείται κυρίως στην ποίηση, ενώ στην πεζογραφία επιβιώνει μόνο με κύρια ονόματα, π.χ. Πυθοῖ, Ἰσθμοῖ, Ὀλυμπίασι, Σαλαμῖνι, Ἀθήνησι, Μαραθῶνι, Φαληροῖ, κλπ, καθώς και στις δοτικές κάποιων ονομάτων ή αντωνυμιών που έχουν καταντήσει επιρρήματα, όπως τῇδε, ταύτῃ, ἐκείνῃ, ἄλλῃ, ᾗ, πάντῃ, κύκλῳ κλπ. Στον πεζό λόγο για να εντοπιστεί η θέση κάποιου πράγματος ή γεγονότος προτιμάται η εμπρόθετη εκφορά ἐν + δοτική, συχνά και στην περίπτωση των κυρίων ονομάτων.

•     ἀλλ᾽ ἔα με ναίειν ὄρεσιν || αλλά άφησέ με να κατοικώ στα βουνά.

•       φαμὲν γὰρ Μαραθῶνί τε μόνοι προκινδυνεῦσαι τῷ βαρβάρῳ || ισχυριζόμαστε ότι μόνοι εμείς στον Μαραθώνα τολμήσαμε να αντιμετωπίσουμε τους βαρβάρους.

•     τάφρον ὤρυττε κύκλῳ περὶ τὴν πόλιν || έσκαβε τάφρο ολόγυρα στην πόλη.

(β) χρόνο. Ειδικότερα η δοτική του χρόνου ορίζει το ακριβές χρονικό σημείο κατά το οποίο συνέβη κάτι, γι' αυτό κανονικά συνοδεύεται από επιθετικό προσδιορισμό, ο οποίος την καθιστά ακριβέστερη.

•    τῷ δ' ἐπιόντι ἔτει […]ἔπεμψαν ἐπὶ τὰς ναῦς Καλλικρατίδαν || την επόμενη χρονιά οι Λακεδαιμόνιοι έστειλαν αρχηγό του στόλου τον Καλλικρατίδα.

•        ἅπαντες γὰρ ἴσμεν τίνι μηνὶ καὶ τίνι ἡμέρᾳ ἡ εἰρήνη ἐγένετο || όλοι γνωρίζουμε ποιον μήνα και ποια μέρα έγινε η συνθήκη ειρήνης.

 (γ) όργανο ή μέσο.

•        ἐπειδὴ δὲ αὐτὸν ἠμυνάμην, ἐκστὰς ἔβαλλέ με λίθοις || κι όταν προσπάθησα να τον αντιμετωπίσω, απομακρύνθηκε και άρχισε να με χτυπά με πέτρες.

•        ἦν δὲ ᾠκοδομημένον (τὸ τεῖχος) πλίνθοις ὀπταῖς || (το τείχος) ήταν κατασκευασμένο με ψημένες πλίνθους.

Εδώ θα πρέπει να ενταχθούν και κάποιες δοτικές που δηλώνουν σύμφωνα με τι συμβαίνει κάτι ή με ποιο κριτήριο κρίνεται.

•        διοικοῦνται δ' αἱ μὲν τυραννίδες καὶ ὀλιγαρχίαι τοῖς τρόποις τῶν ἐφεστηκότων, αἱ δὲ πόλεις αἱ δημοκρατούμεναι τοῖς νόμοις τοῖς κειμένοις || οι τυραννίδες και οι ολιγαρχίες διοικούνται σύμφωνα με τη θέληση αυτών που βρίσκονται στην εξουσία, ενώ οι δημοκρατικές σύμφωνα με τους θεσπισμένους νόμους.

•        πολὺ δικαιότερόν ἐστιν τοῖς ἐξ ἀρχῆς ῥηθεῖσι τεκμαίρεσθαι μᾶλλον ἢ τοῖς ὕστερον τεκταινομένοις || είναι πολύ πιο δίκαιο να βγάλετε συμπεράσματα με βάση την αρχική μαρτυρία του, παρά με βάση τα εκ των υστέρων κατασκευασμένα ψεύδη του.

.

(δ) τρόπο ή τις συνθήκες υπό τις οποίες συμβαίνει κάτι. Πολλές δοτικές του τρόπου έχουν μετατραπεί σχεδόν σε επιρρήματα: βίᾳ, σπουδῇ, λόγῳ, ἔργῳ, προφάσει, τῇ ἀληθείᾳ, σιγῇ, σιωπῇ, δρόμῳ, ἰδίᾳ, δημοσίᾳ, πεζῇ, τῷδε/τούτῳ τῷ τρόπῳ, τῇδε, ταύτῃ, ἄλλῃ, κλπ.

•       οἱ δὲ βάρβαροι […] πολλῇ βοῇ καὶ θορύβῳ προσέκειντο || οι βάρβαροι επιτέθηκαν με πολλή βοή και θόρυβο.

•        ἀλλὰ τιμωρητέα ἐν τάχει καὶ παντὶ σθένει || αλλά πρέπει να τους βοηθήσουμε γρήγορα και με όλη μας την δύναμη.

(ε) συνοδεία. Δηλώνει τη συμμετοχή κάποιου στις ενέργειες του υποκειμένου. Χρησιμοποιείται πολύ συχνά για στρατιωτικές δυνάμεις.

•        ἐντεῦθεν δὲ Κῦρος ἐξελαύνει […] συντεταγμένῳ τῷ στρατεύματι παντί || από εκεί ο Κύρος προέλασε με όλο το στράτευμά του σε παράταξη.

•        στρατεύουσιν ἐπ' αὐτοὺς οἱ Κερκυραῖοι τεσσαράκοντα ναυσί || οι Κερκυραίοι εκστρατεύουν εναντίον τους με σαράντα πλοία.

•        ἐγὼ μὲν ἡγήσομαι τοῖς ἵπποις || εγώ θα προπορευθώ με το ιππικό.

Συχνά η δοτική της συνοδείας προσδιορίζεται από την οριστική αντωνυμία αὐτός, η οποία λειτουργεί ως κατηγορηματικός προσδιορισμός της.

•        μίαν μὲν ναῦν λαμβάνουσιν αὐτοῖς ἀνδράσι || κατέλαβαν ένα πλοίο μαζί με τους ναύτες του.

 (στ) αιτία. Συνήθως συνοδεύει ρήματα που δηλώνουν ψυχικό πάθος, όπως: χαίρω, ἥδομαι, ἄχθομαι, λυποῦμαι, ὀργίζομαι, αἰσχύνομαι, ἀγανακτῶ, ἀθυμῶ, χαλεπαίνω, χαλεπῶς φέρω, ἀπορῶ, θαυμάζω, κλπ.

•        οὐ γὰρ ἔτι ἐνεχώρει μέλλειν διὰ τὸ πλῆθος τῶν ἀπολλυμένων τῷ λιμῷ || δεν χωρούσε πλέον άλλη αναβολή, γιατί ήταν μεγάλος ο αριθμός αυτών που πέθαιναν από την πείνα.

•        ἀλλ' αἰσχροκερδίᾳ καὶ πλεονεξίᾳ καὶ ὕβρει […] ταῦτα φανήσονται πράττοντες || αλλά θα αποδειχθεί ότι οι πράξεις τους έχουν ως κίνητρο την αισχροκέρδια και την πλεονεξία και την αλαζονία.

•        καὶ ὁ μὲν ὄχλος, εἰ καί τι παραυτίκα ἤχθετο τοῖς πρασσομένοις, || και το πλήθος, αν και δυσανασχετούσε κάπως αρχικά για τις διαπραγματεύσεις.

Η δοτική της αιτίας μπορεί να δηλώνει και το τελικό αίτιο (δοτική του σκοπού). Πρόκειται για χρήση αρκετά σπάνια, καθώς συνήθως για τη δήλωση του σκοπού προτιμάται η εμπρόθετη εκφορά ἐπὶ + δοτική. Η απρόθετη δοτική του σκοπού είναι χαρακτηριστική κυρίως του ύφους του Θουκυδίδη.

•       Ἀθηναῖοι γὰρ ἐφ᾽ ὑμᾶς […] ὥρμηνται, πρόφασιν μὲν Ἐγεσταίων ξυμμαχίᾳ καὶ Λεοντίνων κατοικίσει, τὸ δὲ ἀληθὲς Σικελίας ἐπιθυμίᾳ || οι Αθηναίοι εκστρατεύουν εναντίον σας, φαινομενικά λόγω της συμμαχίας τους με τους Εγεσταίους και για να εγκαταστήσουν πάλι στον τόπο τους τους Λεοντίνους, στην πραγματικότητα όμως επειδή επιθυμούν να κατακτήσουν την Σικελία.

 (ζ) αναφορά. Πολύ συχνά προσδιορίζει ρήματα που δηλώνουν σύγκριση ή διαφορά.

•      ἀνὴρ ᾑρημένος ὑπὸ τῆς πόλεως, ὃς ἂν γνώμῃ τε δοκῇ μὴ ἀξύνετος εἶναι καὶ ἀξιώσει προήκῃ || ένας άντρας εκλεγμένος από την πόλη, όποιος θεωρηθεί ότι είναι συνετός και ξεχωρίζει για το κύρος του.

•        διαφέρομεν δὲ καὶ ταῖς τῶν πολεμικῶν μελέταις τῶν ἐναντίων || διαφέρουμε όμως από τους αντιπάλους μας και ως προς την πολεμική εξάσκηση.

•        τοσοῦτον δὲ διενήνοχεν ἀναισχυντίᾳ τῶν ἁπάντων ἀνθρώπων, || αλλά τόσο πολύ έχει ξεπεράσει σε αδιαντροπιά όλους τους ανθρώπους.

 (η) μέτρο ή διαφορά.

•        Ἀβροκόμας δὲ ὑστέρησε τῆς μάχης ἡμέραις πέντε || ο Αβροκόμας έφτασε καθυστερημένος πέντε μέρες μετά την μάχη.

•        οὐ πολλαῖςδ' ὕστερον ἡμέραις ἦλθε καὶ ἡ πεζὴ στρατιά || λίγες μέρες αργότερα έφτασε και το πεζικό στράτευμα.

•        Ἀργείους δὲ […] ἰόντας Ἀθήναζε δέκα ἡμέραις πρὸ Παναθηναίων τῶν μεγάλων || και οι Αργείοι […] πηγαίνοντας στην Αθήνα δέκα μέρες πριν από τα μεγάλα Παναθήναια.

ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ

•        Παραθετικά επιθέτων και επιρρημάτων